کشور ایران تنها با صادرات هندوانه، بصورت سالیانه حجمی معادل با سد کرج، آب صادر می کند.

برای توضیح بهتر جمله بالا ابتدا نیاز هست به مفهوم آب مجازی که در سال ۱۹۹۳ توسط جان آنتونی آلن مطرح شد، اشاره نماییم، آب مجازی مقدار آبی است که کالا و یا یک محصول کشاورزی طی فرایند تولید، مصرف می‌کند تا به  مرحله تکامل برسد و مقدار آن برابر است با جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف تولید از لحظه شروع تا پایان. صفت مجازی در این تعریف به این معناست که بخش عمده آب مصرف شده طی فرایند تولید در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در محصول باقی خواهد ماند.  بعنوان مثال برای تولید یک کیف چرم با پوست گاو ۱۷۰۰۰ لیتر آب مصرف می شود و یا برای تولید یک کیلوگرم برنج نزدیک به ۲۵۰۰ لیتر آب صرف میگردد^۱.

 ( این موارد را با اصول طراحی پایدار مقایسه کنید.)

طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، ایران در سال ۹۳، ۸۵۵۰۰۰ تُن هندوانه صادر کرده است^۲. آب مجازی استفاده شده برای تولید هر کیلوگرم هندوانه ۲۵۰ لیتر می باشد^۳. آب مجازی صادر شده معادل است با ۲۱۳.۷۵۰.۰۰۰.۰۰۰ لیتر آب، که بیشتر از ظرفیت کامل سد کرج (۲۰۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ لیتر) می باشد.

اثرات تغییرات آب و هوا، به خصوص با توجه به افزایش گاز های گلخانه ای باعث بوجود آمدن بسیاری از مشکلات شده است که بر روی بخش های مختلف جامعه تاثیر گذاشته است، یکی از مهمترین تاثیرات، افزایش بلاهای طبیعی مانند، سیل، خشکسالی، طوفان گرد و غبار و … می باشد ، خشکسالی شایع ترین این حوادث در ایران است، نتایج حاصل از مطالعات دانشمندان نشان میدهد این روند در سال های آینده افزایش پیدا میکند، که نیاز به مدیریت منابع آب را بیشتر از گذشته نمایان کرده است^۴.

آب مجازی مفهمومی تازه در مدیریت منابع آب ایران است، در تئوری تجارت آب مجازی، به منظور کاهش فشار بر منابع آب، به کشورهای کم آب توصیه شده که به جای تولید مواد غذایی از منابع آب داخلی، به واردات مواد غذایی مبادرت ورزیده و منابع آب داخلی را برای فعالیت های تجاری پر سود اختصاص دهند. در واقع مفهوم آب مجازی نگرشی به مصارف غیر مستقیم و پنهان آب در چرخه ی تولید و ارائه ی خدمات به نسل بشر است.

منابع:

Hoekstra, A.Y. (2003). Virtual water trade
سالنامه آمار تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۳) ص ۲۶
Mohammadi-Kanigolzar, J. Daneshvar Ameri, N. Motee (2014). Virtual Water Trade as a Strategy to Water Resource Management in IranKhazanedari, F. Zabol Abbasi, Sh. Ghandhari, M. Kouhi, and Sh. Malbousi. Drought Prediction in Iran during Next 30 Years

نویسنده: افشین گودرزی