پنج مورد از مشکلات قابلیت‌دسترسی (و راه حل طراحی فراگیر برای رفع آنها)

برای مطالعه این مقاله ابتدا نیاز هست، مفهوم قابلیت‌دسترسی (دسترس‌پذیری) را بدانید. قابلیت‌دسترسی “یک عبارت کلی است به معنی بیشینه میزانی که یک سامانه یا یک ابزار، برای بیشترین شمار استفاده‌کنندگان، دسترسی‌پذیر باشد. به عبارتی دیگر، دسترسی‌پذیری، میزان و درجه آسان بودنِ دسترسی است، چیزی که با آن بتوان به یک جایگاه مشخص، از هر مسیر و جایگاهی رسید و «دسترسی» داشت. «قابلیت‌دسترسی» در زمینه ناتوانی‌های جسمی به معنای حقی است که آن‌ها برای دسترسی به هر سامانه یا ابزاری را دارند، همچنین ابزاری که این کاربران را توانمند می‌کند تا به حق دسترسی خود برسند.”

***

هدف از افتتاح انجمن Goin برای همه دهه‌ها بوده است. از دهه ۱۹۷۰، آمریکا تمرکز خود را بر روی بهبود قابلیت‌دسترسی در فضاها از مدارس تا پیاده‌روها قرار داده است.

مصوبه سال ۱۹۹۰ آمریکا مربوط به معلولیت، با قرار دادن قانون قابلیت‌دسترسی جزء قوانین خود پا را یک قدم فراتر گذاشت تا دسترسی را برای همه افراد افزایش دهد. این امر برای پاسخگویی به نیاز های بیش از ۵۰ میلیون معلول در ایالات متحده به فضای بیشتری نیاز دارد.

در حال حاضر با پیشرفت علم پزشکی که سبب شده است عمر طولانی تری داشته باشیم و شرایط بحرانی را کنترل نماییم، قابلیت‎دسترسی باید حتی بیشتر هم شود. ما باید بر روی خلق آینده ای قابل دسترس تمرکز نماییم تا جهانی بسازیم که به یک اندازه و برای همه افراد دست یافتنی باشد. از آنجایی که ممکن است قابلیت‌دسترسی به شیوه سنتی، به میزان کافی راه‌گشا نباشد، در اینجا به پنج مسئله که طراحی فراگیر قادر به برطرف کردن آنها می‌باشد اشاره می کنیم:

۱.قابلیت‌دسترسی همیشه شامل همه افراد نمی‌شود.

هرچیزی که در دسترس می‌باشد لزوماً به معنای برابری نیست. به عنوان مثال، رمپ‌های یک ورودی ساختمان را درنظر بگیرید، بله آنها به افرادی که احتیاج به سطح شیبدار دارند همانند افرادی که کالسکه حمل می کند یا سوار بر روی صندلی چرخدار می باشد یا افرادی که با واکر یا عصا راه می روند کمک می‌کند تا وارد ساختمان شوند، اما به قیمت اجبار آنها برای استفاده از مسیری جداگانه.

ما چگونه می‌توانیم این قابلیت‌دسترسی را به صورت یکسان برای همه افراد فراهم کنیم؟

نمونه‌های طراحی فراگیر همانند ورودی‌های بدون پله و درب‌های کشویی اتوماتیک به راحتی این مسائل را حل می‌کنند، حتی به شیوه ای که ما متوجه قابلیت‌دسترسی آنها نمی‌شویم. در این حالت حتی افراد معمولی که دستشان پر است نیز می‌توانند از این ورودی‌ها به آسانی استفاده نمایند.

طراحی فراگیر برخلاف قابلیت‌دسترسی، فضا را برای افراد با طیف وسیعی از نیازها طراحی می‌کند. به عنوان مثال اتوبوس‌های طراحی شده به شیوه فراگیر شامل رمپ‌هایی با قابلیت خودکار کم کننده سرعت و روشهایی برای تأمین ایمنی افراد معلول و صندلی‌هایشان می‌باشد که به آنها اجازه می‌دهد بدون کمک سایرین سوار اتوبوس شوند.

۲.قابلیت‌دسترسی افراد را تحت فشار قرار می‌دهد.

برخلاف افراد سالم افراد معلول باید برنامه‌ریزی‌های زیادی برای هر کاری انجام دهند. به جای انتظار برای قابلیت تطابق فضاها با آنها، بسیاری از آنها باید در ذهنشان برای این موضوع برنامه‌ریزی کنند. حتی برای رفتن به یک رستوران باید افراد را فرا بخوانند؛ نه برای رزرو، بلکه برای اطمینان در جهت پذیرش آنها.

با توجه به اینکه میزان افسردگی در افراد معلول ۲ تا ۱۰ برابر بیشتر از افراد عادی می‌باشد، محرومیت اجتماعی می‌تواند یک عامل جدی باشد که در این مسئله دخیل است.

ساختمان‌های طراحی شده به سبک فراگیر به جای ایجاد نگرانی از وجود قابلیت‌دسترسی برای افرادی که به آن احتیاج دارند به طور اتوماتیک شامل خصوصیاتی از جمله سرویس‌بهداشتی جادار و راهروهای کمتر می‌باشند.

۳. ویژگی‌های مجزای قابلیت‌دسترسی همانند هم نمی‌باشند

اغلب اوقات فضاهای دسترسی ناخواسته موانعی را ایجاد می‌کند. به عنوان مثال میزان نیرویی که یک شخص معلول صرف بالا بردن یک ویلچر دستی برروی یک سطح شیبدار می کند بسیار بیشتر از تلاش یک شخص سالم برای بالا رفتن از پله می‌باشد.

تا زمانی که تمرکز بیشتر بر روی پوشش حقوق معلولین (Inclusion) قرار دارد، قابلیت‌دسترسی تنها می‌تواند به میزان بسیار فراهم شود. در واقع بسیاری از تسهیلات به وسیله افراد معلول طراحی نشده است. مادامیکه ساختمانهای قدیمی باید برای دسترسی برابر فراهم شوند، ما نمی‌توانیم در این جا متوقف شویم.

طراحی فراگیر فضاهایی ایجاد می‌کند که همه افراد را به صورت یکسان در نظر می‌گیرد، خصوصیاتی از جمله ورودی بدون پله و درب های اتوماتیک که طراحی و دسترسی را هوشمندانه در هم می‌آمیزد .بعلاوه طرح‌های سطح باز به افراد توانا و عادی این امکان را می‌دهد که چالش کمتری برای جهت یابی داشته باشند.

۴. قابلیت دسترسی برای مسائل گسترده تر، راه حل های محدودی ارائه می کند.

قابلیت‌دسترسی به این علت که به عنوان چیزی مازاد بر طرح موجود ارائه می‌شود، قابلیت‌هایش به ویژگی‌های طرح اجرا شده محدود می‌باشد؛ به عنوان مثال بالابری که برای ویلچرها طراحی شده، کمکی به افراد کم بینا یا افراد با اختلالات رشدی نمی‌کند. از آنجایی که فضاها به جای طراحی برای دسترسی فراگیر برای نیازهای به خصوص طراحی شده‌اند، احتیاج است تا در زمان نیاز به یک خصوصیت جدید اصلاح شوند.

طراحی فراگیر به جای طراحی اختصاصی، از خصوصیات خوشایند و ظریف استفاده می‌کند تا افراد توانا و ناتوان را در مجاورت همدیگر جای دهد. این امر به معنای تغییر یا تجدیدنظر کمتر در خصوصیات، به واسطه ساختار فراگیر می باشد.

طرح های ساده و صریحی که در این ساختمان‌ها به کار رفته است، با اجتناب از فشارهای حسی به افراد با اختلالات پردازش حسی کمک می‌کند و برای افراد با محدودیت‌های حرکتی موانع کمتری ایجاد می‌‌نماید. بعلاوه وجود دیوارهای رنگی در مجاورت راه‌پله‌ها یا آسانسورها، جهت یابی را برای افرادی با اختلالات حافظه یا اختلالات رشدی آسان می‌کند. البته این حرکت فضا را هم از نظر بصری جذاب می‌نماید.

۵. قابلیت‌دسترسی زیبا طراحی نشده است.

معمولا محصولات دسترسی‌پذیر از لحاظ بصری نسبت به محصولاتی که برای افراد عادی طراحی می شوند، از جذابیت کمتری برخوردارند. مواردی چون رمپ‌ها، وسایل کمک حرکتی و بالابرهای ویلچر، متناسب با استایل یک فضا طراحی نشده اند، بلکه فقط به منظور ارائه یک خدمت موجود می‌باشند.

اغلب اوقات مردم فراموش می‌کنند که استایل به همان اندازه که برای افراد عادی مهم است برای افراد ناتوان هم ضروری است. از آنجایی که معلولیت، افرادی در رنج سنی مختلف، محدوده درآمدی متفاوت و هر دو جنس مرد و زن را در بر می‌گیرد، رفع احتیاجات یک گروه دلیلی برای ارائه راه‌حل مساوی برای همه افراد نمی‌باشد.

با وجود اینکه در ابتدا اهمیت چندانی برای این مسئله وجود ندارد ولی به خاطر داشته باشید که بسیاری از وسایل کمک حرکتی، خصوصیات دسترسی‌پذیر و حتی سیستم طراحی شده برای معلولان از استایل و هویت بی‌بهره‌اند. چیزهای کوچک همانند یک طراحی خوش ذوق می‌تواند جذابیت بیشتری برای فضاها و خلق و خوها ایجاد نماید.

بنابراین، با این وجود که ما مسیر زیادی را برای بهبود دسترسی طی کردیم هنوز هم خلاءهایی در این مسیر وجود دارد که ما می توانیم در آن بهتر عمل نماییم. طراحی فراگیر با توجه به رشد روز افزون جمعیت که هرکدام نیاز و ذائقه های متفاوتی دارند، می تواند آینده ای فراهم سازد که همه ما در کنار هم زندگی کنیم و لذت ببریم.

 

مترجم: نگین بزرگی‌نژاد، گزارشگر طراحی صنعتی

 

منبع: ۵-problems-with-accessibility-and-how-universal-design-fixes-them