بانک مقالات اخبار و رویدادهای طراحی صنعتی طراحی صنعتی ایرانی
کارگاه یکروزه طراحی فراگیر (Inclusive Design) روز دوشنبه مورخ ۷ دی ماه، توسط پایگاه اطلاع رسانی گزارشگر طراحی صنعتی، در محل معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ۶ با حضور ۱۶ نفر از علاقه مندان به این حوزه برگزار گردید. در این کارگاه سرکار خانم سپیده شاهی عضو هیات موسس پایگاه و طراح و محقق در مرکز تحقیقات طراحی فراگیر دانشگاه OCAD کانادا، در دو بخش تئوری و عملی شرکت کنندگان را با موضوع طراحی فراگیر آشنا نموده و تفاوت های آن را با “یونیورسال دیزاین” و “طراحی برای همه” بیان کردند.
بخش تئوری کارگاه با تعریف ۳ مفهوم اساسی در زمینه طراحی فراگیر آغاز گردید.
۱- Accessibility یا قابلیت دسترسی در دیدگاه طراحی فراگیر به معنی توانایی یک سیستم در برآورده سازی نیازهای کاربرش است. بنابرین هرزمان که یک محصول یا یک سیستم نتواند نیازهای کاربر را جوابگو باشد می توان گفت که قابلیت دسترسی ندارد. به عنوان مثال وقتی فردی که از صندلی چرخدار استفاده می کند نمی تواند به تنهایی و بدون کمک دیگران در معابر عمومی حرکت کند، این بدین معنی است که سیستم معابر عمومی قابلیت دسترسی ندارند. از این تعریف ساده به راحتی می توان برای ارزیابی قابلیت دسترسی محصولات و سیستم های اطرافمان استفاده کرد.
۲- Usability یا سهولت استفاده و یادگیری یک سیستم، محصول و یا خدمات. در طراحی فراگیر این بدین معنی است که افراد با توانایی های گوناگون بتوانند به سهولت روش استفاده از یک محصول، خدمت و یا یک سیستم را یاد گرفته و سپس از ان استفاده کنند. سعی کنید اولین روزی را به خاطر بیاورید که با یک ماشین خودپرداز بانکی مواجه شدید. آیا بلافاصه می دانستید تمام دکمه ها چه کاری می کنند؟ آیا با اولین تلاش توانستید به مقصود خود برسید یا چند بار به اشتباه دکمه ها یا صفحه نمایشگر را فشار دادید؟ با اینکه چند وقتی است از این دستگاه ها استفاده می کنید آیا هنوز به این فکر می کنید که چه دکمه ای را بفشارم؟ بنابرین چنین دستگاه ها و سیستم هایی نه به راحتی قابل یادگیری هستند و نه قابل استفاده.
۳- Disability یا معلولیت یکی از مهمترین تعاریف در طراحی فراگیر است. در طراحی فراگیر معلولیت در واقع به یک نوع ناهماهنگی بین نیازها و ارجحیت های شخص و محیط اطراف وی اطلاق می شود. در تعاریف قدیمی و اشتباه که متاسفانه در بسیاری از جوامع و فرهنگ ها به غلط رواج یافته است, معلولیت یک ناتوانی و ویژگی فردی محسوب می شود. هرچند این طرز تفکر به شدت و به سرعت در جوامع پیشرفته در حال تغیر است. امروزه معلولیت به گونه ی تعریف می شود که ان را نباید فقط یک مشکل سلامتی دید، بلکه باید ان را به عنوان یک پدیده پیچیده تعریف کرد که منعکس کننده تعامل بین ویژگی هایی از بدن یک فرد و ویژگی های جامعه ای که او در آن زندگی می کند. بنابرین معلولیت نتیجه طراحی ضعیف، ناقص و یا نادرست شرایط محصولات و سیستم های اطراف افراد است و نه در اثر توانایی های فردی آنها. با این نوع نگرش نسبت به معلولیت دیگر نمی توان ان را فقط به افرادی خاص نسبت داد. با این تعریف جدید معلولیت یک ناهماهنگی بین فرد و محیط اطراف اوست که هر یک از افراد به نوعی ان را در زندگی روزمره خود تجربه می کند.
در ادامه مباحث کارگاه ایشان معلولیت را در سه بخش موقعیتی، موقتی و دائمی تقسیم بندی کرده و اشاره کردند هر یک از ما امکان دارد در موقعیت های خاصی به عنوان معلول شناخته شویم. به عنوان مثال وقتی در یک استادیوم شلوغ هستیم و شخص کناری سعی دارد چیزی در گوش ما بگوید و ما صدای وی را نمی شنویم یک ناهماهنگی موقعیتی را تجربه می کنیم یا وقتی به یک کشور خارجی رفته که زبان آنها را نمی فهمیم. وقتی در اثر یک حادثه، یا در دوران بارداری، یا در اثر یک عمل جراحی برای مدتی قادر به استفاده از بخشی از بدن خود نیستیم یک ناهماهنگی موقتی را تجربه کرده و زمانی که به طوردائم قادر به استفاده از بخشی از بدن خود نیستیم یک ناهماهنگی دائمی را تجربه خواهیم کرد.
پس ازگفتگو جمعی در رابطه با این مفاهیم, خانم شاهی ابعاد اصلی طراحی فراگیر را بررسی کردند که شامل نکات زیر می شوند:
۱.تشخیص تنوع و توانمندیهای فردی
۲.استفاده از ابزار و روش های فراگیر
۳.طراحی برای تحت تاثیر قرار دادن قشری گسترده تر
در رابطه با تشخیص تنوع و توانمندیهای فردی باید در نظر داشت که سیستم ها و محصولات کنونی برای قشر میانگین جامعه طراحی می شوند چون بازار بزرگتری برای ان وجود دارد. اما هرچه از این میانگین دورتر می شویم افراد نیاز های خاص تری پیدا می کنند. بنابرین در طرحی فراگیر سعی می شود ان کاربرها که نیازهای بسیار ویژه دارند را پیدا کرده و برای آنها طراحی شود. اگر طراحی بتواند این نیاز های خاص را جوابگو باشد حتما نیازهای قشر میانگین را هم در بر خواهد گرفت.
در توضیح استفاده از ابزارها و روش های فراگیر می توان به این اشاره کرد که در تمام تیم های طراحی و تصمیم گیری و تولید باید ترکیبی از افراد با سنین، جنسیت ها، توانمندی ها، نیاز های متفاوت داشته باشیم. بنابرین ابزارهایی که در مراحل تحقیق، طراحی و تولید به کار می روند باید به گونه ی باشند که امکان مشارکت افراد مختلف را فراهم آورند.
و در نهایت وقتی محصول، خدمت یا سیستمی طراحی می شود باید دریافت که این محصول برای چه افراد دیگری خارج از حوزه گروه کاربر می تواند قابل استفاده باشد و چگونه می توان گروه بیشتری را تحت تاثیر قرار داد. به عنوان مثال زیرنویس های برنامه های تلویزیونی در ابتدا برای افراد ناشنوا طراحی شده بودند، در حالی که اکنون در خیلی موارد دیگر مورد استفاده قرار می گیرند: کسانی که می خواهند زبان جدیدی یاد بگیرند، تلویزیون هایی که در امکان عمومی و پر سر و صدا نصب می شوند یا حتی جاهایی که سکوت لازم است مثل بیمارستان ها یا کتابخانه ها.
در ادامه بحث ماهیت تعامل بررسی شده و اینکه چگونه میتوان تعاملی فراگیر را طراحی نمود.
بخش تئوری کارگاه با پرسش و پاسخ حضار به پایان رسید. پیش ازآغاز بخش عملی ایشان چند نمونه از تکنولوژی های کمکی Assistive Technology را نمایش دادند. نمونه ای از این تجهیزات کمکی که به افراد امکان می دهد فقط با حرکت محدود سر از کامپیوتر خود استفاده کنند نیز در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت تا با این وسیله کار کرده و بهتر درک کنند که طراحی مناسب چقدر می تواند در زندگی افرادی که توانایی های ویژه دارند موثر باشد.
در بخشی از کارگاه مدیر انجمن باور که خود نیز دارای محدودیت حرکتی هستند با معرفی وب سایتی که درصدد است فضاهای شهری را از نظر امکان دسترسی برای معلولین حرکتی ارزیابی نماید معرفی کردند و قرار شد پروژه بخش عملی کارگاه کار کردن بر روی این پروژه واقعی باشد تا در نهایت بتوان خروجی ملموس تری از آن داشت. در نهایت این کارگاه در ساعت ۴ بعد از ظهر با ارائه ۳ تیم که بر روی بخشهای مختلف این وب سایت با رویکر طراحی فراگیر کار کرده بودند، به پایان رسید.
از نکات بارز این کارگاه حضور شرکت کنندگان در سنین مختلف و با توانایی های مختلف بود. حضور تعدادی از دوستان دارای معلولیت در کنار سایر شرکت کنندگان امکان درک مشکلات را برای حضار بیشتر کرده بود و غنای بیشتری به بحث و گفتگو حضار داده بود.
