گزارش اختصاصی رونمایی کتاب بنیان های طراحی در زیباسازی شهری

تهیه گزارش: سحر محمدی

کتاب «بنیان‌های طراحی در زیباسازی شهری» عصر روز ۱۷ دی‌ماه در کافه‌کتاب شهر کتاب مرکزی با حضور نویسندگان کتاب؛ دکتر سیدرضا مرتضایی، مهندس مهدی اصل‌فلاح و جمعی از اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان رشتۀ طراحی‌صنعتی، و مسئولان سازمان زیباسازی شهر تهران رونمایی شد.

در ابتدا مجری برنامه از طرف سازمان زیباسازی شهر تهران به میهمانان خیرمقدم گفت. وی به رویکرد پژوهش‌محوری و آموزش‌محوری سازمان زیباسازی از سال ۱۳۸۹ به‌بعد، و چاپ کتاب‌هایی با مضامین مختلف مربوط به حوزۀ شهری اشاره کرد و چاپ بیش از صد عنوان کتاب و برگزاری شصت سمینار و همایش داخلی و بین‌المللی و همچنین پنجاه عنوان کتاب در دست انتشار را محصول چنین نگاه و رویکردی دانست.

سپس دکتر مرتضایی با دو بیت شعر از قیصر امین‌پور صحبت‌های خود را آغاز کرد:

اگر داغ دل بود ما دیده‌ایم             اگر خون دل بود، ما خورده‌ایم
اگر دل دلیل است، آورده‌ایم          اگر داغ، شرط است ما برده‌ایم

دکتر مرتضایی در ابتدا از تمامی دست‌اندرکاران پژوهش در سازمان زیباسازی شهر تهران، به‌خصوص مدیرعامل سابق سازمان، آقای دکتر شوشتری و مدیرعامل فعلی، آقای دکتر کامیاب و همچنین آقای دکتر سجادی، آقای مهندس ابراهیمیان‌فر و خانم مهندس دامیرو تشکر کرد. دکتر مرتضایی تشکر ویژه‌ای داشت از آقای مهندس سینا خلخالی، همکار پژوهشی و ویراستار کتاب، که به گفتۀ دکتر مرتضایی، بدون کمک‌های ایشان یقیناً کتاب به این درجه از کیفیت و در این زمان کوتاه به سرانجام نمی‌رسید. دکتر مرتضایی از آقایان دکتر جهانشاه پاکزاد و دکتر رزاقی، ناظران علمی کتاب، تقدیر و تشکر به عمل آوردند. البته دکتر جهانشاه پاکزاد، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، به دلیل مشغلۀ کاری، نتوانسته بودند در این مراسم حضور یابند. دکتر مرتضایی در ادامه دربارۀ انگیزه‌ها و اهداف شکل‌گیری کتاب سخن گفت.

سخنران بعدی مهندس فلاح بود. وی با اشاره به نظر فارابی، معنای زیبایی را بالاترین تطابق یک پدیده با هدف غایی‌‌اش دانست. او ضمن تشکر از همکاری سازمان زیباسازی، به موفقیت کتاب «بنیان‌های طراحی در زیباسازی شهری» برای کسب عنوان رتبۀ برتر بخش کتاب در پنجمین جشنوارۀ ملی و نخستین جشنوارۀ بین‌المللی برترین‌های پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری اشاره کرد.

دکتر دانشپور، مدیر گروه شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، سخنران بعدی جلسه بود که در سخنانش به کتاب از منظر حوزۀ تخصصی آن توجه کرد. وی در آغاز سخنان خود، به واژۀ «زیباسازی» اشاره‌ای داشت و آن را واژه‌ای مناسب برای عنوان این سازمان ندانست؛ زیرا که در بین تعاریف مختلف طراحی شهری، Cosmetic Design یکی از انواع آن است که چندان هم مقبول نیست و مفهومی مانند بزک کردن را در دل دارد. وی با توجه به اهداف سازمان زیباسازی، این واژه را در خور آن ندانست و اظهار امیدواری کرد که روزی بتوانیم واژۀ شایسته‌تری را جایگزین واژۀ فعلی کنیم.
به‌گفتۀ دکتر دانشپور، مخاطب این کتاب فقط قشر متخصص نیست، بلکه ساده‌نویسی آن سبب شده تا برای یک شهروند معمولی هم قابل استفاده باشد. علاوه بر این، خارج از دید نقادانه، کتاب کمی به حواشی پرداخته و علت آن هم فقدان بستری مناسب در این حوزه بوده تا بتواند شالودۀ این کار شود و نویسندگان چاره‌ای جز دقیق و ریز شدن در هر بخشی را نداشته‌اند. دکتر دانشپور مشکل زمان حال را مشکل کیفیت معرفی کرد و سخنانش را با تبریک به نویسندگان به‌خاطر نگارش اثر ارزنده‌ای که می‌تواند بخشی از کاستی‌های این حوزه را پر کند، به پایان رساند.

پایان‌بخش برنامۀ معرفی کتاب «بنیان‌های طراحی در زیباسازی شهری»، سخنان دکتر رزاقی، عضو هیئت علمی گروه طراحی‌صنعتی دانشگاه هنر و ناظر علمی کتاب بود. وی به سه گروه تبریک گفت؛ نخست به نویسندگان کتاب، دکتر مرتضایی و مهندس فلاح؛ دیگر به سازمان زیباسازی شهر تهران بابت خیزش درستی که در این سال‌ها به سمت کیفیت برداشته و حوزه‌های فکری، طراحی و هنر را تحت پوشش خود قرار داده است؛ سومین تبریک وی به مخاطبان این کتاب بود. وی در ادامه به زمان دوماهۀ داوری اشاره کرد و اینکه کتاب در معرض نقد جدی قرار گرفت و نتیجۀ آن را رشد و تعالی کتاب دانست.
دکتر رزاقی در انتها، در ارتباط با صحبت‌های دکتر دانشپور، کلمۀ زیبازایی را جایگزینی برای کلمۀ زیباسازی پیشنهاد کرد؛ چراکه زیباسازی، نازیبایی‌ای را به ذهن متبادر می‌سازد که زیبا شده است؛ اما زیبازایی، آفرینش زیبایی از ابتداست. صحبت‌های ایشان با این جمله به پایان رسید که امید است روزی تهران، دارالتأدیب زشتی را ترک کند و به سمت زیبایی حرکت کند.

کتاب «بنیان‌های طراحی در زیباسازی شهری»، به‌گفتۀ نویسندگان، شامل بحث‌های تحلیلی بسیار و محتوایی به‌روز و کارآمد است و نیز حاوی منابع و ارجاعات بسیاری است که در انتهای هر فصل به آنها اشاره شده است. همچنین در کتاب سعی شده است تا الگوهای بومی و آنچه برای زیباسازی شهری در ایران مورد نیاز است، مدنظر قرار گیرد. به‌زعم نویسندگان، این کتاب توانسته است تا خلأهای موجود در زیباسازی را تا حد امکان پر کند. چارچوب کلی کتاب در قالب بخش‌ها و فصل‌بندی‌های زیر آمده است:
بخش یک دربارۀ شهر صحبت می‌کند و در آن تعاریف مختلفی از شهر و ماهیت آن، فضاهای عمومی، سیما و منظر شهری و همچنین زیبایی و زیبایی‌شناسی شهری آمده است. در بخش دو، مباحثی مرتبط با عناصر سازنده در زیباسازی شهری مانند پوسته و جدارۀ شهری، فضای سبز شهری، مبلمان شهری و هنرهای شهری طرح شده است. در فصل سوم، فرهنگ و وندالیسم به‌عنوان عناصر مؤثر بر زیباسازی شهری تشریح شده و فصل آخر، به رویکردهای تخصصی و به‌روز در حوزۀ شهری شامل زیباسازی و طراحی فراگیر، زیباسازی و پایداری، سمانتیک شهری و زیباسازی زمینه‌گرا می‌پردازد.

حضور چشمگیر اساتید و همکاران رشتۀ طراحی‌صنعتی در مراسم نشانۀ اهمیت و لزوم توجه به ابعاد پژوهش در طراحی‌صنعتی بود که به‌نظر می‌رسد با همت پژوهشگرانی چون نویسندگان این کتاب، آهسته و پیوسته درحال پررنگ شدن و عرض اندام در حیطۀ پژوهشی در میان سایر رشته‌های هنری است. چهره‌های آشنای بسیاری در میان حاضران جلسه دیده می‌شد: خانم‌ها و آقایان دکتر حسن صادقی‌نائینی، دکتر ناصر کلینی، دکتر وحید چوپانکاره، دکتر سعید مجیدی، دکتر مهدی خرم، مهندس سهیلا فتحیه، مهندس علی کلانی، مهندس ناصر امامی، مهندس محمد آبائی و در پایان پذیرایی گرم مراسم اگرچه پایانی بود برای مراسم رونمایی کتاب، اما آغازی بود برای تازه شدن دیدارهای اهالی طراحی‌صنعتی…

ضمناً علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیۀ این کتاب به شهر کتاب مرکزی به آدرس خیابان شریعتی، بالاتر از خیابان استاد مطهری، نبش کوچۀ کلاته، پلاک ۷۴۳ مراجعه کنند.