گزارش سمینار طراحی اسباب بازی و ابزارهای کمک آموزشی

سمینار طراحی اسباب بازی و ابزارهای کمک آموزشی، در روز پنجشنبه مورخ ۱۳ بهمن ماه ۱۳۹۰، در خانه فرهنگ خاقانی، با حضور تعداد زیادی از علاقه مندان این رشته برگزار گردید.
در این همایش همانطور که از قبل اعلام گردیده بود، میهمانان ویژه ای چون:

– آقای محمد حسین فرجو – دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی
– آقای مجید قادری – مدیر مرکز سرگرمی های سازنده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
– آقای شهرداد میرزایی – مدیر عامل نشر دیبایه و بسته های آموزشی تاب
– خانم معصومه پورطاهریان – کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی و محقق هنر و بازی
حضور داشتند.

این سمینار از ساعت ۱۴:۲۵ با پخش آیاتی از کلام الله مجید و سرود ملی آغاز گردید.
سخنران اول برنامه جناب آقای فرجو، در ابتدا مقدمه ای از فعالیت شورای نظارت براسباب بازی بیان کردند. ایشان در ادامه صحبت های خود مثال هایی درباره ارزش و اهمیت بازی و اسباب بازی در آموزش ارائه کردند و گفتند ” نزدیک به ۱۰۰۰ طرح از مهرماه سال ۱۳۸۱ در این شورا به ثبت رسیده که بخش عمده ای از آنها طرح های اسباب بازی های آموزشی هستند. ولی متأسفانه سیستم آموزشی کشور از آن غافل است و همچنان بر روی سیستم کلاسیک آموزشی حرکت می کند”.

از دیگر نکات جالب مطرح شده در صحبت های آقای فرجو، این بود که مصوبه ایجاد رشته طراحی اسباب بازی (حدود ۶ سال پیش) از شورای انقلاب فرهنگی دریافت شده ولی تاکنون هیچ کدام از دانشگاه هایی که با آنها مذاکره شده بدلیل مشکلاتشان علاقه ای به ایجاد این رشته نشان نداده اند.
مطلب بعدی ایشان، تهیه هولوگرام مخصوص اسباب بازی توسط شورا بود که این هولوگرام مانند یک استاندارد بر روی تمام اسباب بازی هایی که از شورای نظارت مجوز گرفته اند نصب می گردد. همچنین شورای نظارت با راه اندازی سامانه پیام کوتاه به شماره ۳۰۰۰۷۴۰۱۰ به خریداران و مصرف کنندگان محصولات اسباب بازی این امکان را می دهد که بتوانند با ارسال پیام کوتاه به این شماره هرگونه اطلاعاتی را که می خواهند از طریق آن دریافت کنند. بطور مثال با ارسال کلمه “راهنما” به این شماره، اطلاعات کلی از نحوه کار و ارتباط با این سامانه برای شما ارسال می گردد. ایشان در پایان ابراز امیدواری کردند که با همکاری و کمک همه فعالان این رشته بویژه طراحان، آینده مطلوبی برای کودک و نوجوان آینده کشورمان فراهم کنیم.

جناب آقای قادری سخنران دوم برنامه، در صحبت خود بیشتر به بیان آمار و ارقام مهمی درباره صنعت اسباب بازی پرداختند با هدف اینکه به همگان نشان دهند که اسباب بازی و کلاً صنعت اسباب بازی در دنیا برخلاف وضعیت موجود در داخل کشور، بسیار با اهمیت است. وی در ادامه گفت: ” صنعت اسباب بازی در دنیا بسیار پر رونق است. حدود ۲۰ نمایشگاه تخصصی بین المللی اسباب بازی سالیانه در دنیا برگزار می گردد. کشور چین سالیانه حدود ۶ میلیارد دلار از صنعت اسباب بازی سود می برد که این میزان حدود ۱۵ برابر درآمد نفتی کشور ما است. از طرف دیگر آمارها نشان می دهد که %۶۰ اسباب بازی های تولید شده در چین به آمریکا صادر می شود یعنی آمریکا یکی از بزرگترین وارد کنندگان اسباب بازی در دنیاست. حال دلیل این چیست؟ زیرا آنها به اهمیت این حوزه پی برده اند و از این محصول بخوبی برای رشد کودکان خود استفاده می کنند.

مصرف سرانه اسباب بازی در ایران زیر ۵ دلار (سالیانه) است در حالی که این نسبت در آمریکا ۳۵۰ دلار است. ایران متأسفانه هیچ وقت صنعت اسباب بازی نداشته و تنها تا حدی بازرگانی اسباب بازی وجود داشته و با تمام تلاش های صورت گرفته در این دوران هنوز هم اتحادیه یا صنف خرازی فروشی ها یا اتحادیه نایلون و پلاستیک متولی اسباب بازی کشور است!!!
تا ۶ سال قبل (سال ۱۳۸۴) کلاً واردات اسباب بازی به کشور بصورت قاچاق صورت می گرفته زیرا واردات آن از سال ۱۳۵۸ (پس از پیروزی انقلاب) به دلیل صرفه جویی ارزی ممنوع شده بود. همه این اطلاعات نشان دهنده وضعیت نابسامان داخلی کشور در زمینه اسباب بازی و در عین حال اهمیت این موضوع جهت همکاری همه فعالان این رشته است.
اولین تجربه داخل کشور در صنعت عروسک سازی (بصورت صنعتی)، عروسک دارا و سارا بود که هدف ما از این پروژه برطرف کردن نیاز ساده دختران ما بوده در مقابل خیل عظیم عروسک های وارداتی. ایشان در انتها، صحبت های خود را با اشاره به یک تقسیم بندی صورت گرفته در کانون پرورش فکری درباره اسباب بازی، صحبت های خود را به پایان رساندند.

اسباب بازی ها بر اساس محتوای بازی (مهمترین عناوین) :
– حرکتی و مهارتی: تشویق به تحرک – مانند توپ یا اسکیت.
– فکری: تقویت استدلال و منطق – شطرنج.
– فرهنگی و هنری: توجه به فرهنگ و روش زندگی – عروسک ها.
– آموزشی: تقویت فراگیری موضوعات مختلف – کره زمین، فضاپیما.
– کمک آموزشی: اسباب بازی هایی که متناسب با سرفصل رسمی آموزش کشور طراحی و تولید می گردند.
– کمک درمانی: اسباب بازی هایی که متناسب و مخصوص کودکان معلول و … در جهت رفع نیاز آنها طراحی و تولید می گردند.

سخنران سوم آقای شهرداد میرزایی بحث خود را با بیان تلقی جامه از بازی و اسباب بازی آغاز کردند و به این نکته اشاره کردند که باور عمومی جامعه از اسباب بازی کمی با تلقی کارشناسان متفاوت است. یعنی جامعه کم تر به تأثیر بازی در آموزش معتقد است. ایشان در ادامه به سیستم آموزش غیر رسمی اشاره کردند که مهمترین بخش آن بازی و اسباب بازی است. بگفته ایشان براحتی می توان بازی را برای درک بهتر مفاهیم، چاشنی آموزش کرد و در توضیح این موضوع به ذکر مثال های مختلفی پرداختند مانند بازی لی لی که می توان در آن مفاهیم ریاضی گنجانده شود و یا بازی با تاس (مثلا در منچ) می تواند براحتی مفهوم احتمال را به کاربر منتقل کند. گفته های آقای میرزایی با تصاویری از بازی هایی که راجع به آن صحبت می کردند از طریق نمایش بر روی پرده سالن سمینار، همراه بود.

آخرین سخنران قبل از زمان استراحت، خانم معصومه پورطاهریان بودند که در زمینه اهمیت بازی و هستی به ایراد سخنرانی پرداختند.

ایشان در صحبت های خود به بیان دنیای کودک و تأثیر اسباب بازی در آن پرداختند و گفتند که امروزه هویت بسیاری از کودکان در مواجهه با بعضی اسباب بازی ها مخدوش می گردد که اهمیت و ریشه این موضوع در ارتباط اسباب بازی با فرهنگ نهفته است. ایشان ویژگی اصلی بازی را در قراردادی و خیالی بودن آن دانستند و گفتند که بازی های مختلف مفاهیم مختلفی را منتقل می کند مانند بازی مار و پله که احتمال صرف است و یا بازی شطرنج که رقابتی و استدلالی است. نکته اصلی صحبت های ایشان سیر تحول بازی در تاریخ گذشته انسان بود و در پایان به این نکته اشاره کردند که همزاد پنداری در بازی های عصر مدرن نکته اساسی و تاحدی مخرب بازی های این عصر است.

پس از پایان صحبت های خانم پورطاهریان، حضار به یک استراحت نیم ساعته رفتند و در آنجا از آنها با نوشیدنی و شیرینی پذیرایی بعمل آمد. در این بخش شرکت کنندگان از نمایشگاه جانبی این سمینار (نمایشگاه اسباب بازی) دیدن کردند.

در بخش دوم و پس از پذیرایی، مقالاتی که از طرف هیأت تحریریه چهار باغ تهیه شده بود بصورت خلاصه ارائه گردد، که این بخش پس از صحبت های کوتاهی از طرف آقای فرجو که چند نکته را مجدد برای حضار یادآور شدند، به اجرا در آمد.

آقای فرجو به چند نکته اشاره کردند:
– همکاری و همیاری از طرف همه فعالان بویژه طراحان برای تأسیس انجمن طراحان اسباب بازی.
– حمایت کانون پرورش فکری از فعالیت ها و ایده های نو در زمینه اسباب بازی.

پس از پایان صحبت های آقای فرجو فرآیند ارائه مقالات آغاز گردید. در این بخش به علت محدودیت زمانی هر محقق می بایستی مقاله خود را در ۷ دقیقه برای حضار ارائه می کرد که در زیر به شرح مختصری از آن می پردازیم.

محقق: مهسا رحیمی
عنوان مقاله: اسباب بازی، اسباب بازی در دست بازیکن
محتوا: شناخت و تقسیم بندی اسباب بازی از طرف والدین، طراحان و … . همچنین به بررسی بازی از منظر طراحی پرداختند و توجه به همه فاکتورهای ( انسان – محیط – محصول) را در زمینه اسباب بازی علت رشد و تولید اسباب بازی بهتر دانستند. از دید ایشان اسباب بازی مناسب محصولی است که محرک و خلاقانه باشد – باعث پرسشگری شود و افزایش هوش فیزیکی و توانایی بدنی را بهمراه داشته باشد.

محقق: سمیه حجازی
عنوان: گذر اسباب بازی
محتوا: این مقاله نگاهی به گذر اسباب بازی در طول تاریخ دارد و اینکه انسان با بازی زاده می شود و بنوعی همه رفتارهای او با بازی آمیخته است و در نتیجه برای بازی بهتر او نیاز به اسباب دارد. در ادامه به بازی ها و اسباب بازی های بشر در طول تاریخ از دوران باستان تا کنون اشاره کردند و بطور جداگانه نیز همین موضوع را در ایران بررسی کردند.

محقق: سعید مهدی
عنوان: سوار بر مرکب بازی
محتوا: مقاله اشاره به بازی و انواع آن دارد و در نهایت به توصیف و بیان ویژگی های ماشین بازی می پردازد و بعنوان جمع بندی می توان گفت که ماشین بازی، فقط یک سرگرمی نیست بلکه زندگی یک کودک است و کلی مطلب از آن یاد می گیرد.

محقق: علی مولایی
عنوان: اسباب بازی و هوش
محتوا: در این مقاله ارتباط اسباب بازی با هوش بررسی و تشریح می گردد و در نهایت به این نکته اشاره دارد که اسباب بازی ها می توانند هوش را تقویت کنند و چه بهتر که همه انواع هوش را بطور همزمان ارتقاء دهند. در تحقیقات ایشان هوش به ۸ بخش تقسیم می گردد و امروزه طراحان با محصولات خود در زمینه اسباب بازی در تلاش هستند که بتوانند این قسمت ها را در کودکان به نحو مناسبی ارتقاء دهند. مثلاً بازی روبیک هوش ریاضی را تقویت می کند، و یا زایلفون هوش موسیقایی را رشد می دهد.

محقق: سعید رحیمی نژاد
عنوان: بازی بزرگان
محتوا: این مقاله بدون پاور پوینت بود و خود محقق آن را با تعامل و پرسشگری با حضار، به اجرا در آورد. در این مقاله محقق به بیان این نکته اساسی پرداخت که بازی مخصوص کودکان نیست، با انجام فعالیت های گروهی با حاضرین جلسه (کار با خمیربازی)، ویژگی های مهم بازی را از دیدگاه خود با آنها مطرح کرد. ویژگی هایی چون بی قیدی، هیجان و . . . .

محقق: حافظ مقدم
عنوان: خودیاری با محیط مصنوع
محتوا: این مقاله در ابتدا به بررسی محل بازی کودکان در خانه و مهدکودک ها می پردازد و ارائه راه کارهایی را برای هماهنگی محیط اطراف با کودک و بازی آن به چالش می کشد. او در ادامه به بررسی و کاربرد ویژگی های یک اسباب بازی در آموزش و پرورش کودکان کم توان ذهنی و یا کودکان استثنایی می پردازد.

محقق: آیت حسینی
عنوان: از ایده تا وفاداری، ارائه مدلی برای وفاداری مخاطبان به اسباب بازی
محتوا: این مقاله در تلاش است تا چگونگی تجاری کردن طرح و ارائه آن به بازار را بررسی کند و در این راستا به این موضوع می پردازد که فاصله مهمی بین نیاز های کودک بعنوان مصرف کننده و والدین بعنوان خریدار اسباب بازی می تواند وجود داشته باشد. در پایان این مقاله ایجاد ارزش در محصول (اسباب بازی) را مبنای تفاوت و برتری برای مشتری می داند.

محقق: بتول نجفی
عنوان: ابزاری برای برنامه ریزی دانش آموزان دوره راهنمایی
محتوا: این مقاله از روی پروژه پایان نامه این محقق برداشت شده که در آن به بررسی ویژگی ها، نیازها و خصایص دوره سنی مقطع راهنمایی (نوجوانی) می پردازد و با تحلیل آنها در تلاش است تا یک محصول با عنوان ابزاری برای برنامه ریزی بهتر دانش آموزان این دوره ارائه دهد. طرح نهایی این پروژه با اهداف آموزشی بلوم همخانی دارد و براساس مطالعات صورت گرفته در پایان نامه طراحی شده است.

محقق: جهانگیر حسین پور
عنوان: آجرها برای همیشه، مروری بر تولیدات شرکت لگو
محتوا: بررسی و تحلیل اسباب بازی لگو – این مقاله به بیان توضیحات مفصلی درباره تاریخچه و انواع محصولات لگو می پردازد و مدل های مختلف آن را با توجه به اهداف تولیدی آن بررسی می کند. بعنوان مثال به این نتیجه می رسد که بعضی مدل های این شرکت با هدف ابزار کمک آموزشی تولید شده اند و بعضی مدل ها بار سرگرمی و خلاقیتی بیشتری را دنبال می کنند. این مقاله مدل های معرفی از شرکت لگو را در سالهای گذشته بدین صورت طبقه بندی می کند:

– Pre-School – پیش از مدرسه
– Creative Building – ساخت خلاقانه
– Play Themes – بازی های موضوعی
– LEGO Education – بازی های کمک آموزشی

متن کامل مقاله های ارائه شده در این سمینار، در شماره بعدی فصلنامه تخصصی چهارباغ به چاپ خواهد رسید.
این سمینار پس از پایان ارائه مقالات بطور رسمی در ساعت ۱۹:۲۰ به کار خود پایان داد.

در حاشیه
– حضور و استقبال چشمگیر علاقه مندان در این سمینار نیز به چشم می خورد.
– گپ و گفتگوهای چهره به چهره شرکت کنندگان با مسئولین حاضر در این سمینار فرصت خوبی را برای تبادل و ارائه نظر فراهم آورده بود.
– موضوعات مطرح شده در این سمینار بسیار متنوع و از دیدگاه های مختلف بود که برای حاضرین جلسه نیز جالب توجه بود.
– پخش چند فیلم کوتاه در لابلای مباحث مطروحه در زمینه موضوع سمینار، جالب و ارزشمند بود.
– مانند سایر نشست ها، شماره های نشریه چهار باغ در حاشیه سالن همایش برای خرید عموم، قرارداده شده بود.
– نمایشگاه کوچکی از اسباب بازی، کنار سالن سمینار برای بازدید حاضرین در جلسه ترتیب داده شده بود.
– سمینار از محتوای علمی مناسبی برخوردار بود.

با تشکر از گروه چهار باغ در جهت همکاری با پایگاه گزارشگر طراحی صنعتی.