نگاهی بر زندگی و آثار آنتونیو سیتِریو

نگاهی بر زندگی و آثار آنتونیو سیتِریو:
پژوهش و ترجمه: ایمان آزادگان
کارشناس ارشد طراحی صنعتی

در میان طراحان نواندیش و صاحب‌نام امروزی که تأثیری شگرف در صحنه‌ی طراحی جهانی به جای گذاشته‌اند، نام طراح ایتالیایی، آنتونیو سیتِریو(۱) خوش می‌درخشد. وی، همچون بسیاری دیگر از طراحان فرامدرن، در گستره‌های گونه‌گونی از طراحی به تجربه‌اندوزی پرداخته و آثار ماندگاری در کارنامه‌ی خویش به جای گذاشته است. هر چند، وی پیش از همه، خود را یک طراح معمار می‌داند، اما در زمینه‌های طراحی مبلمان، طراحی داخلی، طراحی محصول و نیز طراحی هویت سازمانی، نامی بلندآوازه و تأثیرگذار است. وی که همواره کنجکاوی را مهم‌ترین شعار خود در زندگی قرار داده، با ذهنی استوار و سازمان‌یافته، طراحی را به آمیزه‌ای از اصالت، اندیشه‌ورزی و آراستگی بدل کرده است.
آنتونیو سیتِریو، در سال ۱۹۵۰، در مِدا(۲)، شهر کوچکی در شمال میلان دیده به جهان گشود و از همان اوان نوجوانی، ذوق و قریحه‌ی ویژه‌ای برای زیبایی‌آفرینی از خود بروز داد. تحصیلات خود را در زمینه‌ی معماری در دانشگاه پلی‌تکنیک میلان آغاز کرد و حتی پیش از پایان تحصیلاتش، در سن ۲۲ سالگی، نخستین دفتر طراحی خود را با همکاری پائولو ناوا(۳) در میلان در ۱۹۷۲ راه‌اندازی کرد. این همکاری تا سال ۱۹۸۱ ادامه یافت و به انبوهی از پروژه‌های موفق طراحی برای معتبرترین کارفرمایان اروپایی منتهی شد. سیتِریو، هر چند کار خویش را با طراحی معماری آغاز کرد، اما به تدریج به گستره‌های محدودتری همچون طراحی مبلمان و ملزومات خانگی گرایش یافت و از کلان‌نگری به جزءنگری نزدیک شد. پاره‌ای از آثار او، بیش از آنکه هوش و اندیشه‌ی معمارانه‌ی وی را ابراز کنند، نمایانگر ظرافت و ذوق هنرمندانه‌ای هستند که بی‌تردید محصول محیط طراحی ایتالیایی است.

از جمله آثار شاخص سیتِریو در دوران آغازین فعالیتش، مرمت و بازسازی نگارخانه‌ی هنری بِرِرا(۴) در میلان بود که با همکاری معمار، ویتوریو گِرِگوتی(۵) انجام شد و شهرت قابل توجهی را برایش به ارمغان آورد.
سیتِریو هر چند به طراحی فضاهای تجاری موفق شهره است، اما خود می‌گوید: «مایلم بناها و فضاهایی را طراحی کنم که هنوز به جنبه‌های تجاری آلوده نشده‌اند؛ همانند یک کلیسا، یک موزه و … جایی که آنچه داخل آن است، خود کیفیت آن را ارتقا می‌دهد و بدان جان می‌بخشد»(۶).

تصویر ۱: کارخانه‌ی مبلمان ویترا در آلمان، طراحی توسط آنتونیو سیتریو، ۱۹۹۲

تصویر ۲: صندلی اداری از مجموعه‌ی Iuta، طراحی برای B&B Italia، ۲۰۰۳

تصویر ۳: صندلی اداری AC 4، طراحی برای Vitra، ۲۰۰۸

از سال ۱۹۸۷، سیتِریو، همکاری خود را با همسرش، تری دوان(۷)، که معماری آمریکایی بود، آغاز کرد. این همکاری که بسیار ثمربخش بود، به طراحی بناها و فضاهای داخلی در اروپا و ژاپن در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۶ انجامید. از جمله شاخص‌ترین آثار این دوره‌ی سیتِریو می‌توان به طراحی داخلی اداره‌ی مرکزی برند اسپریت در آمستردام، آنتوِرپ و میلان، نوسازی یک مجتمع تجاری در مرکز تاریخی سِرِگنو(۸)، طراحی مجتمع تولیدی کارخانه‌ی مبلمان ویترا(۹) در آلمان اشاره کرد. همکاری پیوسته‌ای که بعدها به طراحی طیف متنوعی از مبلمان اداری برای ویترا انجامید. اما سیتِریو، طولانی‌ترین همکاری خویش را با شرکت ایتالیایی مبلمان بی‌اَندبی(۱۰) در طی ۲۷ سال پی گرفته است و همواره به عنوان مدیر هنری این برند معتبر مبلمان، عامل اصلی موفقیت و اعتبار آن بوده است.

وی از جمله طراحانی است که از هویت ملی در طراحی دوری گزیده و به طراحی به شکلی جهان‌شمول می‌اندیشد. وی در گفتگویی با گروه دیزاین‌بوم در میلان، شکاف عمیق میان کشورهای غنی و فقیر را مهم‌ترین دغدغه‌ی جهان معاصر و در واقع مهم‌ترین دغدغه‌ی طراحی معاصر قلمداد کرد و آن را به مراتب خطرناک‌تر از انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی دانست. وی، با این نگاه، می‌کوشد انسان و طراحی جهانی را محور اندیشه و خلاقیت خویش قرار دهد و همین دیدگاه، وی را به سمت کمینه‌گرایی (مینیمالیسم) و انتزاع هندسی سوق داده است. رویکردی که از آثار هنرمندانی همچون دونالد جاد(۱۱) و سل لویت(۱۲) ریشه می‌گیرد و به طراحی مفهومی معاصر می‌رسد. با این حال، از نگاه بسیاری از منتقدان، سیتِریو، بهترین نماینده‌ی طراحی ایتالیایی است. «او فرم درست را در لحظه‌ی درست می‌یابد. دقیقاً فرمی که منطبق بر نیازها و خواسته‌های ماست و از همه مهم‌تر، مناسب ماست».

تصاویر ۴ و ۵: مجموعه‌ی میز تاشو و صندلی Spoon، طراحی برای Kartell ، ۲۰۰۹

تصاویر ۶ و ۷: مجموعه‌های بایگانی متحرک موسوم به Mobil در رنگ‌های گوناگون، طراحی برای Kartell، ۱۹۹۴

تا دهه‌ی ۱۹۹۰، فهرست کارفرمایان سیتِریو شامل گروهی از متشخص‌ترین تولیدکنندگان ایده‌گرای اروپایی از جمله اَنسورگ(۱۳)، کارتِل(۱۴)، آرتِماید(۱۵)، فلاس(۱۶)، فلکسفورم(۱۷)، مَکسالتو(۱۸)، ویترا، الیوِتی(۱۹) و موروسو(۲۰) و … می‌شد. مجموعه‌ای از کارفرمایانی که فرایند طراحی مبلمان و دکوراسیون را بسیار مهم‌تر از فرایند تولید آن می‌پنداشتند و از سیتِریوی نامدار، هویتی بصری و سازمانی طلب می‌کردند. در این میان، همکاری وی با شرکت نورپردازی فلاس در طراحی تجهیزات روشنایی بسیار شایان ملاحظه است.

نخستین دستاورد چشمگیر سیتِریو در حوزه‌ی طراحی مبلمان در سال ۱۹۹۰ شکل گرفت؛ زمانی که وی یک سیستم نشیمن اداری برای ویترا طراحی کرد. ظرافت و سادگی این مجموعه که با فولاد، چرم و پارچه ساخته شده بود، کاربری آن را تحت‌الشعاع قرار داده بود و به مبلمان اداری، هویتی ظریف و غیر اداری بخشیده بود. در پی آن، وی مجموعه‌ای از میزهای تاشو و یونیت‌های بایگانی متحرک در رنگ‌های گونه‌گون از پلاستیک نیم‌شفاف، آلومینیم و فولاد برای شرکت کارتل طراحی کرد تا بدین‌ترتیب، ماهیتی پویا، هیجان‌انگیز و زنده به فرایند خشک و یکنواخت بایگانی اداری بخشد. وی با ایده‌های خویش، محیط کار را به محیط زندگی تبدیل کرد و بهره‌وری اداری را بهبود بخشید.

سیتِریو، پس از سال ۲۰۰۰، اقدام به طراحی مجموعه‌های متنوعی از مبلمان راحتی و کاناپه برای دو شرکت ویترا و بی‌اَندبی ایتالیا کرد که موفقیت و شهرت فوق‌العاده‌ای را برای وی به همراه داشت. وی در این مجموعه‌ها، با ساده‌گرایی، ترکیب‌های هندسی و همنشینی موزون رنگ‌ها، فضاهایی راحت، آرام‌بخش و در عین حال گیرا خلق کرد که بیانگر نظم، ریتم و هارمونی بودند.

تصویر ۸: طراحی مجموعه‌های بایگانی اداری Transphere، طراحی برای Vitra، ۲۰۰۰

تصاویر ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲: نمونه‌هایی از طراحی کاناپه و مبلمان راحتی خانگی موسوم به Suita، طراحی برای Vitra، ۲۰۱۰

سیتِریو، به عنوان یک طراح فرامدرن، می‌کوشد تا مواد های‌تک و طبیعی را به گونه‌ای هوشمندانه و منطقی با هم ترکیب کند و فرم‌های قدیمی و مرسوم را با خطوط مدرن خشک و قوی چنان بیامیزد تا اثری هماهنگ و یکپارچه بیافریند. از این رو، از آن التقاط افراطی و ترکیب هجوآمیزی که در کار دیگر طراحان پسامدرن همچون رابرت ونچوری(۲۱) دیده می‌شود، پرهیز می‌کند. وی طبیعت و فناوری را در مقابل هم قرار نمی‌دهد؛ بلکه آنها را در کنار هم گذارده و به شکلی هماهنگ، یکپارچه می‌کند.

گفتنی است در میان فضاهای داخلی، سیتِریو علاقه‌ی وافری به طراحی حمام و دستشویی به عنوان یک فضای زندگی نشان داده است. وی با همکاری با شرکت اَکسور/هانس‌گروهه(۲۲)، و با طراحی مجموعه‌ای از شیرآلات مینیمالیستی، به تعریف جدیدی از فضای حمام دست یافت. وی در گفتگو با منتقدین طراحی نقطه‌ی قرمز(۲۳)، در این باره می‌گوید: «در گذشته، حمام تنها یک ضرورت در خانه به شمار می‌رفت و به همین دلیل، در طراحی نادیده گرفته می‌شد. امروز، نقش حمام در فضای خانگی تغییر کرده و به محیطی خصوصی برای تندرستی، آرامش و تمدد اعصاب اعضای خانواده بدل شده است. البته، این هرگز به معنای تجمل‌گرایی و به‌کارگیری سنگ‌های قیمتی نیست، بلکه طراحی محیطی است که در آن فضا، نور، اندیشه و موسیقی جلوه‌گر باشد».

تصاویر ۱۳ و ۱۴: نمونه‌هایی از طراحی حمام به عنوان فضایی برای زندگی و آرامش با طراحی شیرآلات مینیمال Axor برای Hansgrohe

تصویر ۱۵: صندلی راحتی از مجموعه‌ی Mart، طراحی برای B&B Italia، ۲۰۰۳

تصویر ۱۶: صندلی راحتی Grand Repose، طراحی برای Vitra، ۲۰۱۲

وی با طراحی یک شیر مخلوط دستشویی بسیار باریک(۲۴) برای شرکت هانس‌گروهه، این ساده‌گرایی و آرایش‌گریزی را به بهترین شکل نشان داد. وی پس از طراحی این محصول گفت: «من در جستجوی شورانگیزی و تهییج نیستم. این طرح به عمد تا این حد ساده طراحی شده است. معتقدم امروزه نوآوری دیگر نه از دیدگاه فرم که از دیدگاه فلسفه‌ی محصول تعریف می‌شود».

در سال ۱۹۹۹، سیتِریو و پاتریشیا ویِل(۲۵)، شرکت مشاوره‌ی طراحی «آنتونیو سیتِریو و شرکا» را به عنوان یک شرکت طراحی میان‌رشته‌ای در میلان پایه‌گذاری کردند. این شرکت از آن زمان تاکنون، به طراحی مجتمع‌های مسکونی و تجاری، مجتمع‌های صنعتی، بازسازی و احیای بناهای عمومی و طراحی داخلی برای فضاهای اداری، نمایشگاهی و هتل پرداخته است. افزون بر آن، طراحی هویت و تصویر سازمانی، از مهم‌ترین دغدغه‌های سیتِریو برای بسیاری از برندهای مطرح تجاری بوده است. در این میان، طراحی برای هتل‌های زنجیره‌ای بولگاری(۲۶) بسیار قابل توجه است. اولین هتل از این مجموعه‌ی لوکس، در سال ۱۹۹۴ در میلان به اهتمام سیتِریو گشایش یافت و سپس، شعبه‌های دیگر آن در سال‌های بعد در بالی (۱۹۹۶) و توکیو (۱۹۹۷) احداث شدند.

سیتِریو، افزون بر حوزه‌ی طراحی، در زمینه‌ی پژوهش و آموزش نیز بسیار فعال بوده و از سال ۲۰۰۶، در دانشکده‌ی معماری دِلا ِاسویزِرا(۲۷) در بخش ایتالیایی‌زبان سوئیس به عنوان استاد طراحی و معماری به تدریس پرداخته است. وی، همچنین با آکادمی مشهور طراحی داموس(۲۸) و نیز دیگر دانشگاه‌های طراحی ایتالیا به عنوان مدرس و سخنران همکاری داشته است.

تصویر ۱۷: نمونه‌ای از طراحی داخلی سوئیت‌های هتل بولگاری در میلان، ۱۹۹۴

تصویر ۱۸: طراحی مجموعه‌ی اداری Iuta، طراحی برای B&B Italia، ۲۰۰۳

وی در سال ۲۰۰۷، از طرف انجمن سلطنتی هنر، صنعت و تجارت انگلستان، «سلطان طراحی برای صنعت»(۲۹) لقب گرفت. گفتنی است که طرح‌های مبلمان سیتِریو برای شرکت کارتِل در موزه‌ی هنر مدرن شهر نیویورک و نیز مرکز ژرژ پمپیدوی پاریس در معرض نمایش دایمی است. همچنین، طرح‌های وی برای ظروف و دیگر ملزومات خانگی که برای شرکت ایتالا(۳۰) ارائه شده‌اند، به عنوان بخشی از گنجینه‌ی دائمی طراحی در موزه‌ی معماری و طراحی شیکاگو نگهداری می‌شوند.

تصویر ۱۹: مبلمان راحتی Charles برای فضای باز، طراحی برای B&B Italia، ۲۰۱۰

دریافت فایل ضمیمه: Antonio_Citterio_Final_Article_with_Layout_and_Photos

منابع:

Mehlhose, Andrea & Wellner, Martin, Modern Furniture; 150 Years of Design, h.f.ullmann, 2009

http://www.antoniocitterioandpartners.it

http://www.dwr.com/category/designers/a-c/antonio-citterio.do

http://www.flos.com/en/designers/antonio_citterio

http://www.vitra.com/en-us/corporation/designer

http://www.bebitalia.com/en/designers/antonio-citterio.html

http://www.connox.com/designers/antonio-citterio

http://www.designboom.com/eng/interview/citterio

http://en.red-dot.org/2744.html

[۱] – Antonio Citterio

[۲] – Meda

[۳] – Paolo Nava

[۴] – Brera Art Gallery

[۵] – Vittorio Gregotti

[۶] – Designboom interview with Antonio Citterio, in his studio in Milan

[۷] – Terry Dwan

[۸] – Seregno (Milan)

[۹] – Vitra

[۱۰] – B&B Italia

[۱۱] – Donald Judd

[۱۲] – Sol Le Witt

[۱۳] – Ansorg

[۱۴] – Kartell

[۱۵] – Artemide

[۱۶] – Flos

[۱۷] – Flexform

[۱۸] – Maxalto

[۱۹] – Olivetti

[۲۰] – Moroso

[۲۱] – Robert Venturi

[۲۲] – Axor/Hansgrohe

[۲۳] – Red Dot Design Jury

[۲۴] – Axor Citterio M

[۲۵] – Patricia Viel

[۲۶] – Bulgari Hotels and Resorts

[۲۷] – Università della Svizzera Italiana (Mendrisio, Switzerland)

[۲۸] – Domus Academy

[۲۹] – Royal Designer for Industry

[۳۰] – iittala