طراحی ابزار پزشکی – گزارش پایان نامه

گزارشی از روند پروژه ی نهایی جناب آقای عماد رضایت و سرکار خانم محدثه فرامرزی از دانشجویان کارشناسی طراحی صنعتی دانشگاه هنر اصفهان
ارسال شده توسط گروه طراحی صنعتی دانشگاه هنر اصفهان
در دنیای صنعتی و مدرن شده‌ی امروز شاید کمتر کسی بر این باور باشد که انسان امروزی هنوز نتوانسته با تسلط بر علم و تکنولوژی، نیازهای اساسی و اولیه‌ی خود را برطرف کند. باوجود پیشرفت‌های چشمگیری که بشر پس از انقلاب صنعتی در عرصه‌ی صنعت و تکنولوژی داشته، اما همچنان در گوشه و کنار صنایع و مشاغل و حرفه‌های مختلف کمبودهایی به چشم می‌خورد که بعضاً مشکلاتی جدی را نیز برای بشر به وجود می‌آورد. حال سؤال اینجاست که اگر بشر اولیه برای رفع نیازهای خود وارد عمل شده و دست به ساختن ابزارهایی زده تا بتواند نقص‌های فیزیکی خود را با آن‌ها پوشش دهد پس چرا انسان قرن ۲۱ هنوز نتوانسته خطاهای خود که ناشی از ضعف فیزیکی اوست را با ساخت ابزارهایی پیشرفته برطرف کند؟
ازجمله عرصه‌هایی که نیاز جدی به طراحی در آن حس می شود، می‌توان به عرصه‌ی طراحی محصولات پزشکی اشاره کرد که به سبب دلایل مختلفی نظیر کمبود اطلاعات کافی طراحان از این حوزه و نیز عدم همکاری متخصصان علم پزشکی با طراحان، هنوز مشکلات و کمبودهایی جدی در آن احساس می‌شود.
ازاین‌رو دو تن از دانشجویان مقطع کارشناسی رشته ی طراحی صنعتی دانشگاه هنر اصفهان با مطالعه‌ بر روی ابزار و وسایل جراحی‌های مختلف و کشف نقاط ضعف ابزارهای موجود، اقدام به طراحی وسایلی در حوزه‌ی جراحی مغز و اعصاب کرده که در این گزارش به شرح روند طی شده برای پروژه‌ی مذکور پرداخته می‌شود.
پروژه ی مذکور تحت نظر مهندس سعید علیاری؛ مدیر گروه طراحی صنعتی دانشگاه هنر اصفهان (استاد راهنمای اول) و جناب دکتر کورش باقری؛ از متخصصان جراحی مغز و اعصاب در اصفهان (استاد راهنمای دوم)انجام پذیرفته است.
تحقیق و جمع آوری اطلاعات
در کنار روش‌هایی همچون تحقیقات کتابخانه ای و تحقیقات اینترنتی، پژوهشگران این پروژه استفاده از روش‌هایی مانند مصاحبه، پرسشنامه و مشاهده ی مستقیم را برای این پروژه راهگشا دانسته و این روش‌ها را به عنوان مستندترین روش‌های جمع آوری اطلاعات، انتخاب و از نتایج آن در طول این پروژه بهره گرفتند. لذا با استفاده از روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای، نمونه‌ی آماری پژوهش را انتخاب کردند. ابتدا لیست بیمارستان‌های شهر اصفهان که اعمال جراحی مغز و اعصاب در آن‌ها انجام می‌گرفت تهیه شد، بعد از آن با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی بیمارستان امین انتخاب گردید، سپس با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند (در دسترس)، تعداد ۲۳ عمل جراحی طی یک دوره‌ی ۴۵ روزه که توسط دکتر کورش باقری (استاد راهنمای دوم)، انجام شد، مورد مشاهده قرار گرفت.
ایده پردازی
از آنجایی که عمل جراحی، فعلی سیستماتیک است و کارکرد تمامی اجزای آن بر روی کیفیت کار ابزار دیگر به صورتی مستقیم و یا غیر مستقیم تأثیر می‌گذارد، از این رو طراحان پروژه تصمیم گرفتند تا برای اجزای مختلف اتاق عمل دست به ایده پردازی بزنند. در همین راستا در حدود ۶۰ ایده ی عملکردی در حوزه ی طراحی لوازم و ابزارهای جراحی ارائه شد و با نظر استاد راهنمای دوم این پروژه، چند مورد از آن‌ها انتخاب و توسعه داده شد. بر این اساس و به صلاحدید طراحان، سه حوزه در طراحی ابزارهای جراحی مغز و اعصاب انتخاب شد که هدف نهایی این پروژه، بازطراحی و اصلاح این سه حوزه معرفی می‌شود:۱-بازطراحی دسته بیستوری، ۲- بازطراحی هموستات، ۳- اصلاح سیستم ساکشن

نمونه سازی و تست
طراحان پروژه، جهت ساخت پروتوتایپ‌ها از روش پرینت سه بعدی بهره بردند. البته در کنار قطعاتی که توسط پرینتر سه بعدی ایجاد شد، قطعات استاندارد و پیش ساخته ای نظیر لوله ی ساکشن نیز در ساخت این پروتوتایپ‌ها استفاده شد.
از آنجایی که ارزیابی ابزارهای جراحی در فضای واقعی غیر ممکن بوده و فقط در صورتی ابزارهای جراحی مجاز به استفاده هستند که تأییدیه های لازم را از مراجع ذی صلاح اخذ کرده باشند؛ در نتیجه مرحله ی ارزیابی پروتوتایپ‌ها در این پروژه، توسط استاد راهنمای دوم این پروژه (از جراحان مغز و اعصاب) به صورتی شبیه سازی شده انجام شد.

با توجه به آنچه در این گزارش ذکر شد، با وجود آنکه کار در حوزه ی طراحی ابزارهای پزشکی خصوصا ابزارهای جراحی امری دشوار است اما با کمی تأمل می‌توان دریافت که کار بیشتر در این حوزه می‌تواند باعث ارتقای سطح ارائه خدمات پزشکان و راحتی کاربرد وسایل پزشکی شود و البته واضح است که برای حرکت در این مسیر نیاز به همکاری تیمهای بین رشته ای از جمله پزشکی، مهندسی پزشکی و طراحی صنعتی می باشد.