سکوت هنرمندان و طراحان جوان در مقابل زیاده‌خواهی صاحبان گالری

اگرچه هنر معاصر ایران دارای سابقه ای ۸۰ ساله است و در این مدت هنرمندان و طراحان جوان بسیاری پا به عرصه هنر نهاده اند اما واژگان اقتصاد هنر و بازار و فروش واژگان جدیدی در فضای هنری معاصر ایران هستند.
پیش ازین به زبان آوردن دغدغه های مادی برای هنرمندان امری ناپسند بود و در عرصه عمومی سعی می شد هنرمندان اینطور معرفی شوند: انسانهایی وارسته که بر امیال مادی شان پا می نهند تا به درجه ای از کمال روحی دست یابند!
البته که هنوز هم فضایل اخلاقی برای همه مردم جامعه و مخصوصن دست اندرکاران هنر امری پسندیده است اما امروزه فاش کردن نیازهای مالی هنرمندان دیگر تابو بحساب نمی آید. در فضای مجازی بدون تعارفات معمول درین مورد بحث می شود. رسانه های گروهی مقالات و کتابهای زیادی با این موضوع منتشر می کنند و جلسات و سخنرانیهای متعددی انجام می شود و برای دانشجویان یا مبتدیان ورکشاپ های رنگارنگی برگزار می شود. در سالهای اخیر دیگر صحبت کردن از میزان ثروت هنرمندان پیشکسوت یا تازه کار تابو بحساب نمی آید. برعکس جوانان تشویق می شوند که هرچه بیشتر راههای فروش آثارشان را پیدا کنند و در پلتفرم های داخلی و بین المللی آثارشان را بفروش برسانند.
دیگر فقط گالری های کلاسیک جوابگوی این حجم عظیم عرضه و تقاضای هنر نیستند. در این مسابقه ای که برای کسب سود بیشتر به راه افتاده، واژگان جدیدی هم به کررات بگوش می رسند: آرت شاپ، مجموعه دار، کوریتور، واسطه، دلال و… که قرار است به کمک هنرمند بیایند تا هرکدام به فراخور نیازی را پاسخگو باشند اما گاه بر هنرمند پیشی می گیرند و سازوکار سرمایه داری خود را بر هنرمند تحمیل می کنند.

امروزه که درهای جهان بر هنر معاصر ایران باز شده اند بحث درمورد مرزهای اخلاقی جدید و رابطه هنرمند با سرمایه داری معاصر بیش از هر زمان دیگری واجب و ضروریست.

صحبت کردن در این موارد زمان و فرصت مجزایی می طلبد اما بد نیست برای آنکه محدود به تئوری پردازی نشویم و بحث ملموس تر شود به ذکر یک نمونه اخیر می پردازیم:

چند هفته پیش از طریق یکی از شاگردانم باخبر شدم که یک گالری در تهران بابت نمایش زیورآلات در گالری اش ۴۰٪ پورسانت به علاوه ۲ میلیون تومان هزینه تبلیغات دریافت می کند.
البته که ۴۰٪ پورسانت بخودی خود برای فروش آثار ارزان غیرقابل قبول است و شاید در حوزه هنرهای تجسمی برای فروش آثار چند میلیون تومانی منطقی پیدا‌ کند. چرا که مثلا اگر یک گردنبند دستساز نقره با سنگ فیروزه ۵۰۰ تومان فروخته شود، فقط ۳۰۰ تومان بابت دستمزد طراحی و ساخت و همچنین مواد مصرفی و‌ استهلاک کارگاهی و… به هنرمند تعلق می گیرد. لازم نیست مشکل قدیمی و‌ هنوز حل نشده قیمت گذاری طراحی و دیزاین در ایران را دوباره مطرح کنیم. همین که فقط از قیمت نقره و سنگ فیروزه در بازار خبر داشته باشید کافیست که به ناعادلانه بودن این معامله شهادت دهید.
از طرف دیگر درصدی که یک گالری از مبلغ فروش آثار هنرمند برمی دارد بابت اجاره مکان و هزینه های جاری گالری و همچنین تبلیغات می باشد. شخصا تابحال بیش از ۲۰ نمایشگاه در ایران و کشورهای دیگر داشته ام، هرگز گالری ای برای تبلیغات هزینه جداگانه ای از پیش درخواست نکرده است. و درصورتی که گالری بخواهد کارت دعوت یا پوستر یا اعلانیه ای چاپ کند مبلغ آن همراه با فاکتور به من اطلاع داده شده است.
نکته غم انگیز این است که مخاطبان چنین گالری هایی هنرمندان جوانی هستند که حاضرند به هر قیمتی اولین نمایشگاه های خود را برگزار کنند و درمقابل زیاده خواهی بعضی گالری داران سکوت می کنند. این هنرمندان سالهای ارزشمند جوانی شان را پشت میز کار جواهرسازی و در معرض مواد خطرناک شیمیایی و سمی می گذرانند. سرانگشتانشان تاول زده و زخمی از کار مداوم با سوهان و اره و انبر است. کلاسهای گران طراحی و ساخت جواهرات رفته اند و برای یافتن بنیانی برای طراحی خلاقه شان تحقیق و مطالعه کرده اند. قیمت گران طلا و نقره و سنگ و ابزار های کارگاهی هم که بماند…

ای کاش جوانان هنرمند بدانند که اگر در مقابل چنین برخوردهای غیر حرفه ای سکوت کنند یا فکر کنند که طبیعی است در شروع فعالیت هنری و گمنامی شان بخاطر نیاز داشتن به مطرح شدن نام و‌هنرشان به واسطه های نا منصف باج دهند، این شروع اشتباه بعدها هم در حوزه های دیگر فعالیتشان گسترش پیدا‌خواهد کرد و مصداق آن مثل معروف میشود که: خشت اول چون نهد معمار کج…

نویسنده: محسن امینی