دیزاین در پایان جهان

تصویری از انیمیشن “ حفاظت کن و زنده بمان ” (Protect and Survive)

به عنوان طراحان محصول و خدمات، این موضوع ممکن است مورد بحث قرار گیرد که ما بیشتر دید خوش بینانه ای نسبت به آینده جهان و رفتار انسان ها در آن داریم. امّا آیا ما می توانیم بینش مفیدتری به دست آوریم و آیا این در نظر گرفتن مردمی که برای آنها طراحی می کنیم و برای دنیایی که ساکن آن هستیم فایده ای دارد؟

علاقه شخصی من در این موضوع از هیأتی که اخیراً در فستیوال تعاملی اِس ایکس اِس دبلیو (SxSw) اداره کردم و با بحث در نمایش ویدئوی کوتاهی از انیمیشن “زمانی که باد می وزد” (When the Wind Blows) بر اساس داستانی تصویری به همین نام از ریموند بریگز (Reymond Briggs) آغاز شد.

داستان درباره زوج سالمندی است که با یک جنگ اتمی و عواقب بعدی آن سر و کار دارند و در خانه ای دور افتاده در انگلستان زندگی می کنند.
این یکی از بسیار داستان های علمی و تخیلی درباره آینده ای نه چندان دور است که شبیه هشدار به نظر می رسد که چه اتفاقی ممکن است برای بشریت بیافتد- دنیای قشنگ نو (Brave New World) و ۱۹۸۴ دو نمونه از این گونه داستان ها هستند. یک صفت جدید برای توصیف دقیق این دسته از داستان ها که اخیراً مورد استفاده قرار گرفته است و من آن را بسیار دوست دارم، “بالاردین” (Ballardian) است. به معنی آنچه که شرایط جوامع پادآرمانی (dystopian) را در اثر اخیر جی.جی. بالارد تداعی می کند. بنابراین ممکن است آنها چشم اندازی غمناک و متروک از آینده ما نشان دهند که می تواند منبع قدرتمند الهام برای کار ما باشد.

تصویری از” زمانی که باد می وزد ” (When the Wind Blows)

ریموند بریگز (Reymond Briggs) برای کتاب تصویری اش، هم از لحاظ اهمیت موضوع و هم لحن کلّی پوچی و بیهودگی در آن، از مجموعه جزوات و انیمیشن هایی که توسط دولت انگلستان تهیه شده بود تا به شهروندان بریتانیایی درباره اینکه در شرایط جنگ های اتمی چه اقداماتی را باید انجام دهند الهام گرفت و کتابی تحت عنوان “حفاظت کن و زنده بمان” منتشر کرد.

در مواجهه با یک مشکل غیر قابل حل چطور می توانیم همچنان مفید باشیم؟

به عنوان یک کار هنری طراحی شده، انتشار “حفاظت کن و زنده بمان” در مواجهه با واقعیت بی رحم وحشی که نشان می دهد چه اتفاقاتی ممکن است برای یک جمعیت شهری در یک فاجعه اتمی بیافتد واقعاً مجذوب کننده است. خالقان “حفاطت کن و زنده بمان” می بایست با چالش های متعدد سختی مواجه بوده باشند که می توان تأثیرات آن را به وضوح در جزوات نهایی کتاب و فیلم هایشان نیز مشاهده کرد. (برخی از این فیلم ها را می توانید در National Archive site ببینید. به صدای آرامش بخش راوی و تصاویر کارتونی دقت کنید.)

توصیه ای به شهروندان در مورد چگونگی زنده ماندن در یک حمله اتمی و باران رادیواکتیو بعد از آن به صورت صدای پدر سالارانه دولت به نحوی ارائه شده است که می خواهد مردم را متقاعد کند که واقعاً هیچ جای نگرانی نیست. در صورتی که بیشتر دستورالعمل ها از کمترین ایمنی و حفاظت برخوردارند. براستی که “آرام باشید و ادامه دهید”.

در نمای آخر “زمانی که باد می وزد” (When the Wind Blows) دو نقش اصلی برای داستان به تصویر درآمده اند که بر اثر اشعه رادیواکتیو در حال مرگ هستند، در حالی که پایبند به اصولی هستند که مطابق نظر دولت ایجاد شده است. این صحنه برای زمان طولانی در ذهن می ماند و ناگواری داستان بریگز (Briggs) بی کفایتی دولت را در مواجهه با خرابی و ویرانی به تصویر می کشد.
تصویری از کتاب “حفاظت کن و زنده بمان” دستورالعمل هایی را برای چگونگی ساختن یک پناهگاه برای مقابله با اشعه رادیواکتیو نشان می دهد.

اما در نظر بگیرید که بحث ها و مذاکرات پشت پرده اثر “حفاظت کن و زنده بمان” چگونه می تواند باشد. با توجه به اینکه خلق چیزی که واقعاً بتواند به مردم در فاجعه اتمی کمک کند غیر ممکن است.

اما بهترین اثر در این زمینه چه می تواند باشد؟شاید فقط تلاشی برای کم کردن حجم ترس و وحشت و اختلال و بی نظمی در شهر با ایجاد کردن وظایف ساده اما زمان بر برای مردم و برای متمرکز، مشغول، فعال و امیدوار نگه داشتن مردم. “حفاظت کن و زنده بمان” در این امر موفق بوده است حتی اگر این امید دست نیافتی باشد. در مواجهه با یک سری شرایط ناچاراً مصیبت بار و فاجعه انگیز، طراحان اصول مصلحت گرایی (pragmatism) را بیش از آرمان گرایی (idealism) در محصولاتی که خلق کرده اند در نظر می گیرند. در صورتی که این آگاهی را در تمام زمانی که مشغول به کار هستند دارند که بعضی مسائل را واقعا نمی توان حل کرد.

ممکن است برای ما دشوار باشد که مانند طراحان باشیم، اما “حفاظت کن و زنده بمان” این را اثبات می کند که این دید مطمئناً فضای مفیدی، برای کشف و جستجو، ایجاد می کند. زمانی که با یک مشکل غیر قابل حل مواجه می شویم چگونه می توانیم همچنان مفید و تأثیرگذار باشیم ؟

صفحه ای دیگر از کتاب “حفاظت کن و زنده بمان”

امروزه، واضح ترین تهدید برای آخرالزمان جهانی از طرف دیگری می آید. مؤسسه تغییرات زنده آب و هوایی آی دی ای او (IDEO’s Living Climate Change ) به طور مبتکرانه ای به جستجو و بررسی آینده نزدیک و محتمل دنیایمان پرداخته است. آینده ای که ما برای مبارزه با دلایل تغییرات آب و هوایی به خوبی کارهای دیگری که انجام داده ایم در آن شرکت نکرده ایم.

به هر حال این پروژه در نهایت درخواست توصیه راه حل های خوش بینانه را می کند(به خوبی یک دنیای واقعی اگر این یک تناقض نیست). از طرف دیگر این جالب است که نمومه هایی را ببینیم که در نقطه ای از آینده هدف را از دست می دهیم (اینجا، اینجا و اینجا) و در نظر داشته باشیم که آیا اینها محرک های قوی تری در تشویق ما به تغییر رفتارمان نیستند، همانطور که لیتل رِد رایدینگ هود (Little Red Riding Hood) به ما در مورد خطر صحبت کردن با غریبه ها هشدار می دهد.

در وبسایت افکار فردا، افکار امروز ، پانل “جایی که چمن سبزتر است”( Where the Grass is Greener)- توسط لیام یانگ (Liam Young)- از آینده ای متفاوت صحبت می کند آینده ای که بیشتر به صورت داستان تخیلی در آمده است تا قشر بیشتری را بر انگیخته کند.

این پروژه جامعه ای را توصیف می کند که به اندازه ای خود را با ایده آل های دنیای پایدار و حفظ منابع طبیعی می سازد که به دور خودش دیواری از ترس ها و وحشت های جهان تحلیل رفته می کشد، در حالی که به شهروندانش اجازه می دهد تا در جهالتی شاعرانه، ساده و خوشبخت زندگی کنند. تخلفاتی مانند استفاده مواد غیر بازیافتی یا گستاخانه قدم گذاشتن روی گیاهان مجازاتی مانند زندانی شدن در سلولی، دور از جامعه، دارد که تنها دریچه ای به وحشت های ناشی از مصرف گرایی شایع در دنیا دارد.

در این پانل، لیام یانگ در مورد اهداف و انگیزه های این پروژه بحث می کند. او از داستان های مدینه فاضله گمراه شده ای استفاده کرد تا روند به سوی اِکوفاشیسم (ecofascism) را در مقابل موضوع مورد بحث دنیا، پایداری، که به کسانی که توانایی شرکت در آن را بدون توجه به تغییرات جهان دارند امتیاز می بخشد، برجسته نشان دهد. یکی از خطرات این موضوع و فرضیه پشت این پروژه می تواند احتمال خلق یک جامعه جدا افتاده باشد. (موضوعی که در کار IDEO نیز، هرچند نه آنچنان تخیلی، وجود دارد.)

برج زندان از “جایی که چمن سبزتر است”(Where the Grass is Greener)

با کمی کم کردن از داستان های ناراحت کننده رژیم های آینده و مصیبت های جهانی اجتناب ناپذیر به یک مقیاس فردی، ما دوباره می توانیم الهام بگیریم که چگونه در شرایط و رفتارهای نه چندان ایده آل خود را وفق دهیم .
اگر ما عیوب واقعی انسانی را بپذیریم، می توانیم طوری طراحی کنیم، که افراد را قادر سازیم تا از عهده شرایط برآیند، بجای آنکه آنها را به خاطر شکست ناشی از اجرا نشدن ایده آل های مربوط به مدینه فاضله ناامید کنیم.

به عنوان مثال شرایط معمول و بسیار شخصی تنهایی را در نظر بگیرید. در سوئیس از هر چهار خانه شهری در یک خانه یک مرد مجرد کارمند زندگی می کند. این واقعیت درهایی به سوی یک بستر وسیع و قوی برای تحقیق، برای گروهی از طراحان سوئیسی در دانشگاه هنر زوریخ (Zurich University of Arts) باز کرد. طراحان تصمیم گرفتند تا به جای تلاش کردن برای ایجاد یک سری از محصولات که ممکن است است این تنهایی را کاهش دهند، یک سری محصول طراحی کنند که بیشتر این شرایط را جشن بگیرند. مثل یک میز اتو، میز قهوه، ظروف گلی شکل برای رژیم غذایی مرد مجرد(پیتزا، نودل، سوپ) نمونه هایی برای کمک به این گونه سبک زندگی است، به جای تلاش برای “معالجه” شرایط “نامطلوب” .

صفحه محافظ کیبورد: محصولی برای یک مرد مجرد

حرص و آز یکی دیگر از ویژگی های انسان است که به آن در حالت عادی و به صورت مثبت و پربار دیده نشده است. من اخیراً روی پروژه ای برای شرکتی کار کردم که شامل روند توسعه طراحی یک دستگاه نشان دهنده مصرف انرژی در خانه است. یکی از چالش های اصلی ما پیدا کردن یک عامل انگیزه بود که اولاً مردم را به استفاده از این وسیله جذب کند و آنها را بعد از اینکه آن جذابیت اولیه از بین رفت همچنان به استفاده از این دستگاه علاقه مند نگه دارد. ما با مردم مختلفی در مورد مصرف انرژی شان و روش هایشان نسبت به حفظ آن صحبت کردیم: مالکین و مستأجرین، صاحب خانه های بازنشسته و زوج های جوان شاغل. نتایج این صحبت ها موضوع مشترک جالبی را نشان داد:

مهم نیست میزان آگاهی از مسائل جهانی حفظ و نگهداری از منابع طبیعی چقدر باشد و نیازهای بعدی مصاحبه شوندگان برای کاهش میزان مصرف انرژی چگونه باشد. در نهایت همه آنها استثناهایی درباره قربانی کردن آسایش و راحتی که آنها فکر می کنند مستحق آن هستند نشان می دهند. به علاوه، نشان داده شده است که علاقه بیشتری به نظریه حفظ کردن پول نسبت به نظریه حفظ کردن سیاره وجود دارد.

اگر بخواهیم درباره نقص ها و عیوب دنیای درون و بیرونمان در کار دیزاین صادق باشیم، می توانیم محصولات و خدماتی تولید کنیم که مستقیماً گروه هدفمان را مخاطب قرار دهند.

در حالی که آرزوی تسلیم نکردن آسایش و راحتی مخلوقات تا حدودی به عنوان حرص و طمع تعریف شده است، این مانعی برای قبول و استفاده دنباله دار از سیستم نیست. اما این بینش پیشنهاد می کند که اعتماد به حس بشر دوستی کافی نیست و ما را به طراحی برای ایده ای که در نهایت آن را “نعمت مسئولیت پذیر” (responsible luxuriating) می نامیم، هدایت می کند.
از داستان های نجوا شده ارواح دور آتش گرفته، تا داستان های تخیلی بالاردین یا جوامع پادآرمان، و یا نصیحت هایی که توسط دولت تهیه شده تا از مرگ مطلق جلوگیری کند -چیزی که ما بیشتر از هرچیز دیگر از آن می ترسیم- همیشه جزئی از تاریخ فرهنگی ما بوده است- حتی با “حفاظت کن و زنده بمان” – این فقط شرایط پدید آمدن مصیبت و فاجعه را نرم تر می کند.

امیدوارم که با این تعداد اندک مثال ها، اشاره ای کرده باشم به چگونگی یک پروسه طراحی که لزوماً نیازمند یک دید خوش بینانه از رفتار یا آینده ما ندارد و می تواند با نظریاتی که اشاره شد نیز تحقیق های با ارزش و مفید شکل دهد و به همان اندازه نتایج مؤثر بدست آورد. اگر بخواهیم درباره نقص ها و عیوب دنیای درون و بیرونمان در کار دیزاین صادق باشیم، می توانیم محصولات و خدماتی تولید کنیم که مستقیماً گروه هدفمان را مخاطب قرار دهند و برای انجام آن، حمایت پرمعناتر و حقیقی تری را برای طریقی که زندگی می کنیم ارائه دهند و شاید ما را به سمت آرمانشهرهایی که کمتر مصنوعی هستند راهنمایی کنند.

ترجمه شده توسط: شیده جمشیدی

منبع