دیزاین در تهران نوشته پروفسور دکتر میشائیل ارلهوف

ترجمه: سحر نیکزاد

پروفسور دکتر میشائیل ارلهوف Michael Erlhoff، نویسنده، تئوریسین طراحی، مشاور تجاری، مدیر سابق و رئیس و بنیان گذار مدرسه ی بین المللی دیزاین کلنKöln International School of Design (KISD) در آلمان است. او در دانشگاه های بین المللی متعدد همچون هنگ کنگ، گوانگژو و توکیو سخنرانی کرده و اخیراً نیز در دومین جشنواره ی ملی مبلمان شهری دایره ی خلاق که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران برگزار شد به عنوان سخنران سمینار و داور بخش مسابقه ی این جشنواره حضور داشته است. در ادامه تجربه ی کوتاه او را از این جشنواره و به صورت کلی شهر تهران می خوانیم. ([۱] این مطلب در شماره ی ۲۶۵ مجله ی فرم Form در شهر فرانکفورت آلمان در ماه می ۲۰۱۶ به زبان آلمانی و انگلیسی به چاپ رسیده است.)

دیزاین در تهران

در مسیر سفر از کلن به تهران، خاطره انگیز ترین تجربه ی دیزاین ما کمی پیش از فرود هواپیما اتفاق افتاد؛ خانم هایی که اغلبشان ایرانی بودند با عجله کت های گشادی را روی لباس های شیک و مد روزشان به تن کردند. این مسئله به امری بدیهی در این شهر اشاره می کند؛ کاملا آشکار است که هر چند قوانین این چنینی باب طبع بخش بزرگی از جامعه واقع نشده، اما در نهایت از آن پیروی می شود؛ مثل عدم استفاده از نوشیدنی الکلی. فارغ از این موارد مشابه، در تهران -و مطمئناً در دیگر بخش های کشور- مسئله ای که به سرعت قابل تشخیص است، نیازی ضروری به وجود یک معماری جدید و مهم تر از آن راه حل های دیزاین هوشمند است. مثلاً در تهران چندین فروشگاه گران قیمت از برندهای بین المللی در مناطق ثروتمند شهر و اغلب در شمال تهران وجود دارد اما در کل، جذابیت خاکستری دهه ی هفتاد میلادی در شهر حکم فرماست. به عبارت دیگر برای یافتن فضاهایی که کیفیت طراحی در آن ها لحاظ شده باشد باید به دقت جستجو کرد. البته رده هایی از طراحی در تهران پیدا می شود، اما به ندرت.

دیزاین در اماکن عمومی
هدف ما از سفر به تهران شرکت در کنفرانسی در خصوص “مسئله ی دیزاین در اماکن عمومی” و مسابقه ی دیزاین برای “طراحی نشیمن گاه های جدید جهت استفاده در بافت قدیمی شهر” بود که در روزهای ۱۷ و ۱۸ فوریه ی ۲۰۱۶ ، توسط سازمان زیباسازی شهر تهران برگزار می شد. این ارگان خود را به عنوان یکی از سازمان های غیر دولتی وابسته به شهرداری تهران می داند که به دنبال بهبود کیفیت زندگی شهری و حفاظت از هویت شهر از طریق ترویج فرهنگ عمومی و فعالیت های نوآورانه و فنی است.

برگزاری کنفرانس ها و مسابقات مشابه، واقف بودن به نیاز به طراحی هوشمندانه برای بهبود طراحی اماکن عمومی و زندگی اجتماعی را تسری می بخشد. این فستیوال، که یک کنفرانس و مسابقه ی دیزاین را شامل می شد در درجه ی اول توسط مازیار رضایی، به عنوان طراح و دبیر جشنواره و میترا خزاعی- مدیر تحقیقات طراحی استراتژیک دویچه تلکوم Deutsche Telekom آلمان- به عنوان مشاور علمی سازماندهی شده بود. در بخش سمینار علمی این جشنواره سخنرانی ها و میزگرد های مختلفی در رابطه با فرصت های دیزاین و معماری در اماکن عمومی توسط متخصصان و کارشناسان دیزاین که اغلبشان ایرانی بودند برگزار شد. به علاوه، سه نفر از آلمان نیز برای سخنرانی دعوت شده بودند: یوتا برندس، که در خصوص ” دیزاین عمومی، جنسیت و قدرت اشیاء” سخن گفت، گیدو بایر از دویچه تلکوم Deutsche Telekom ، که گزارشی از فرم های آنالوگ و دیجیتال دیزاین در فضای عمومی ارائه کرد؛ و خودم، که درباره ی رابطه ی زندگی روزمره و دیزاین و شکاف ها و نقض های دائمی قوانین صحبت کردم.

همه ی این مباحث توسط مخاطبانی مشتاق دنبال می شد که به وضوح مطلع و حساس بودند. با این حال بعضی جنبه ها ی ارائه ی سخنرانی ما به موضوعی نسبتاً پیچیده و بغرنج تبدیل شد. حدود دو ساعت قبل از شروع سخنرانی، فردی که مسئول نمایش بود، پس از بررسی محتوای سخنرانی، اصرار داشت سه تصویری که توسط من و یوتا برندس قرار بود نمایش داده شود باید حذف شود- چون آن تصاویر بازوهای برهنه ی زنان، یک مرد نشسته در خیابان و مردی که روی نیمکت شهری دراز کشیده بود را نشان می داد. ما بسیار از این موضوع متعجب شدیم که چطور عکس هایی اینچنین بی زیان باید ناپدید می شدند. او با صراحت با ما موافق بود و می گفت بله این خیلی عجیب است اما با این وجود باز هم اصرار می کرد. و جالب این که پس از آن، همه چیز خیلی مضحک شد؛ چون هیچ کس دسترسی به برنامه های لازم جهت حذف عکس ها را نداشت و در آخر به طور اتفاقی نمایش داده شدند. من خودم اشتباه فاحشی را مرتکب شدم؛ زمانی که می خواستم تفاوت میان هنرهای زیبا و دیزاین را توصیف کنم مثال زدم که یک فرد می تواند شامپاین را با سینی که توسط سوتساس( Ettore Sottsass: 1917- 2007 معمار و طراح ایتالیایی ) دیزاین شده سرو کند اما با نقاشی رامبراند نمی تواند- چون نقاشی آسیب می بیند – تا این که احساس کردم مخاطبان از این مطلب خیلی تعجب کردند و من بلافاصله اضافه کردم ” یا چای!”

و حالا داوری مسابقه برای طراحی یک ست مبلمان شهری در منطقه ی تاریخی شهر تهران : ۶۰ طرح از میان بیش از ۳۰۰ طرح انتخاب شده بودند و از این بین پانزده طرح نهایی برای داوری پایانی برگزیده شده بودند. اعضاء هیئت داوران شامل من و یوتا برندس و سه معمار معروف ایرانی یعنی محمد مهدی حجت، محمد بهشتی و فرهاد احمدی می شد. بررسی و گفتگو بین اعضاء ژوری خیلی دوستانه و در چارچوب بحث های بین المللی دیزاین انجام شد. طراحان در خیلی از کارها، به طور قابل درکی تلاش کرده بودند که الگوها و نقوش ایرانی را با هم ادغام کنند. این عمل باعث می شد که اثر یا صرفاً خاطره برانگیز شود و یا حتا خیلی معمولی و پیش پا افتاده جلوه کند. همچون خیلی کشورهای دیگر که پیش زمینه ی فرهنگی غنی و چند هزار ساله دارند، چنین مسابقاتی باید این سنت های خارق العاده را با روشن بینی و بصیرت در مسیر معاصر متحول کند. بدون شک این وظیفه ای خطیر و پیچیده اما در عین حال ضروری است. البته شرکت کنندگان نیز تنها تا حدودی به این مهم دست یافته بودند و سه برنده نهایی نیز واقعاً شایسته ی دریافت جایزه بودند.

آگاهی عمومی بیش تر
بله، تهران نیاز به دیزاین در تمام در هم پیچیدگی هایش دارد- و شاید هم این در مورد کل کشور صدق کند. حمل و نقل عمومی به طور اساسی نیاز به بازسازی دارد تا الگوی مسلط و غالب مبتنی بر اتومبیل- باز هم دهه ی ۷۰ میلادی-را خنثی کند، حتی می توان خیابان ها را فقط برای عابران پیاده طراحی کرد. خدمات باید با نگاه به سنت عالی ایرانی به روز شوند ؛ ساختمان های عمومی، مثل هتل ها و رستوران ها نیازمند دیزاین هوشمندانه هستند و آگاهی عمومی از دیزاین باید افزایش یابد. با وجود همه ی این کاستی ها، تهران به طرز باورنکردنی مخاطبان مشتاق دارد. این جا طراحان حرفه ای و آموزش دیده ای دارد و پتانسیل و روحیه ی ایجاد تغییرات اساسی نیز در آن احساس می شود.

مطالب گزارشگر طراحی صنعتی را در کانال تلگرام دنبال کنید.