مطالب این مجموعه، در برگیرنده خلاصهای از مجموعه مقالات منتشر شده در زمینه تفکر جانبی است که به صورت مختصر به گردآوری اطلاعات اولیه در این زمینه پرداخته است. مطالب در ۳ مقاله جداگانه به صورت زیر ارائه شده اند:
۱-تعریف تفکر جانبی:
این بخش به منظور آشنایی و درک بهتر مفهوم تفکر جانبی به تعریف کلی از این مقوله میپردازد.
۲- مقایسۀ تفکر منطقی و تفکر جانبی :
در این بخش سعی بر این بوده که با مقایسه دو روش تفکر منطقی و جانبی به مزایای استفاده از تفکر جانبی در ارائه ایدههای خلاق و جدید اشاره شود.
۳-خلاقیت و تفکر جانبی :
بخش سوم با تمرکز بیشتر به موضوع خلاقیت و مروری بر روشها و تمرینهای مختلف تفکر جانبی به ارائه ایدههای جدید و خلاق کمک میکند.
۱- تعریف تفکر جانبی
نیوتون: ما دیوارهای زیادی ساختیم، ولی پلهای زیادی نساختیم
تفکر جانبی (Lateral thinking) به گریز از نظریات کهنه برای یافتن نظرات نو میاندیشد و به شکلی آگاهانه، در جهت تغییر و تحول تلاش میکند و کاربرد آن مستلزم پذیرش دیدگاههای مختلف نسبت به موضوع است. روشهای مختلف تفکر جانبی برای یافتن راههای جدید و متفاوت به کار میروند و حتی گاهی به طرح نظرات کاملاً غیرمنطقی منجر میشود ، با این حال جستجوی راههای جدید و متعدد، نشانه تمایل به خلاقیت بوده و باعث برانگیختن و سیلان فکر میشود.
“روشهای تفکر جانبی بر پایه رفتار سیستمهای الگوساز بنا شدهاند و سعی در تغییر الگوهای تثبیت شده آن دارند. این تکنیکها به گونهای طراحی شدهاند تا به متفکر کمک کنند به جای دنبالهروی از الگوها، آنها را در نقطهای قطع کرده و از مسیر آنها خارج شود و به الگوی جدیدی برسد، که به زبان ارشمیدس آن را- یافتم-می نامیم.” (۲-۱۴۰)
تفکر جانبی که توسط آقای دکتر ادوارد دبونو (Edward de Bono) ابداع شده است، مجموعهای از گرایشها، اصطلاحات، فنون و روشهاست که در حل مشکلات و تبدیل آنها به موقعیتهای مناسب و ارائه راهحلهای متعدد و متفاوت مورد استفاده قرار میگیرد و باعث افزایش ایدههای جدید و شکوفا شدن خلاقیت در مواقع لازم میشود.
تفکر جانبی با سیستم الگوسازی ذهن در ارتباط است. بدین معنا که ذهن به صورت یک سیستم، اطلاعات و تجربیات زندگی را که توسط ادراک کسب شدهاند، به شکل الگوهایی سازماندهی میکند و تفکر جانبی با تغییر این الگوها از یک مسیر به مسیری دیگر سر و کار دارد و بدین سان ما را از دام الگوهای قدیمی تفکرمان که مانع خلاقیت میشوند، رها میسازد و به نتایجی نو میرساند که توسط تفکر منطقی قدم به قدم، قابل دسترسی نمیباشند. زیرا تفکر منطقی به قضاوت راجع به درستی یک ایده و یافتن اشتباهات آن توجه دارد ولیکن تفکر جانبی بیشتر به ارزش حرکتی و انگیزشی ایدهها تأکید میکند.
در نتیجه تفکر جانبی مجموعهای از گرایشها، اصطلاحات، فنون و روش هاست که به ما امکان میدهد از یک مکانیزم تغییر الگو استفاده کرده و از مسیر همیشگی الگوها خارج شویم، و با بکارگیری تکنیکهای مربوطه خلاقیت ذهن را در حل مشکلات و ارائه ایدههای متعدد و متفاوت پرورش دهیم؛ و از پرسه زدن در کوچه پس کوچههای ذهن دوری کنیم و بدین منظور باید به تفکر به عنوان مهارتی بنگریم که هر کس میتواند آن را به کار گیرد. تفکر جانبی مهارتی است که با بکارگیری تکنیکها و ابزارها و با وجود محدودیتهای بسیار، باعث بالا رفتن خلاقیت ذهن شده و در ارائه راه حلهای متعدد و متفاوت در هنگام حل مشکلات مورد استفاده قرار میگیرد.
مثال:
تفکر جانبی پروسهای سیستماتیک به منظور رسیدن به ایدهای خلاق و جدید است، این روش از تکنیکهای تفکر غیر مرسوم و غیر منطقی که معمولاً روش تفکر رایج ما، مانع آن میشود، استفاده میکند.
“اصطلاح تفکر جانبی در سال ۱۹۶۷ توسط آقای ادوارد بونو ابداع شد و هم اکنون این لغت رسماً وارد زبان انگلیسی شده و در فرهنگ لغت آکسفورد با ذکر نام آقای دبونو ثبت شده است. دکتر دبونو از نویسندگان پیشتاز در حوزه خلاقیت میباشد و ابزار تفکر جانبی ایشان بر پایه چگونگی عملکرد مغز به عنوان یک مرکز اطلاعاتی خود سامانده (Self- organizing information system) میباشد که در این سیستمها، تفکر جانبی به آگاهی و ادراک ذهنی توجه دارد و سعی دارد برای دستیابی به ایدههایی جدید از این سوی الگوها به آن سوی الگویی دیگر حرکت کند؛” (۲۱-۱)
“همچنین درک چگونگی استفادۀ ذهن از الگوها، و تغییر از الگویی به الگوی دیگر، توسط ابزار و تکنیکهای تفکر جانبی مورد توجه قرار میگیرد. تکنیکهای تفکر جانبی سالهاست که در مدارس برخی از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین شرکتهای بزرگی در سراسر دنیا از آن بهره میبرند.” (۶-۱)
“در این زمینه اصطلاحی وجود دارد که میگوید، خارج از مکعب فکر کنید.( Think outside the box) معمای ۹ نقطه بهترین مثال آن میباشد:
۹ نقطه چیده شده داخل یک مربع را بوسیله ۴ خط مستقیم و مرتبط، بدون برداشتن نوک قلم از روی کاغذ، به هم وصل کنید؛
این معمای معروف از سال ۱۹۷۰ در میان بسیاری از مشاورین مدیریت به منظور دور ریختن فرضیههای ابتدایی و اولیه، به کار برده شده است. تنها راه حل این است که خطوط از محدودهای که توسط نقاط در ذهن ایجاد شدهاند، خارج شوند. این معما مصداقی است برای خارج از مکعب فکر کردن بدین معنا که مشکلات را با دیدی متفاوت باید نگاه کرد و بدون توجه به پیشفرضها و به شکل جانبی راجع به آنها اندیشید.”(۱-۱۸)
پروسۀ تفکر جانبی نگرشی از ذهن است که نیازمند اراده میباشد تا بکوشد امور پدیدههای موجود را، نه آنگونه که هستند بلکه به طرق مختلف بررسی کند و متضمن ادراک است که هر گونه راه نگرش به پدیدهها، تنها یک راه در میان بسیاری از راههای ممکن دیگر است. ادوارد دبونو نیز در این باره چنین گفته است: ” گاهی برخی مشکلات با از بین بردن سبب و دلیل آن مشکل حل نمیشوند، بلکه راهحل در طراحی مسیری است برای به جلو پیش بردن کار، حتی اگر مشکل سر جای خود باقی بماند.”
گرد آوری و ترجمه: ندا خلفی – کارشناسی ارشد طراحی صنعتی
منابع و مآخذ:
۱- دبونو، ادوارد (۱۳۸۴) درسهای درست اندیشیدن، ملک دخت قاسمی نیک منش،نشر اختران ،تهران
۲- دبونو، ادوارد(۱۳۸۴) شش کلاه تفکر: نگاهی تازه به مدیریت اندیشه،آذین ایزدی فر، انتشارات پیک بهار، تهران
۳- دبونو، ادوارد(۱۳۷۶) تفکر نوین، ضیاء الدین رضاخانی، انتشارات کویر، تهران
۴- دبونو، ادوارد(۱۳۶۴) تفکر جانبی، عباس بشارتیان، بی نشر، تهران
۵- De Bono, E. (October 1979) SCHUMACHER UK BRISTOL LECTURES, lateral thinking
۷- www.hollisny.com/lateral.htm
۹- Lateral thinking-an introduction/C.W.A.M./van.Overveld/
Motivation, Techniques and Methods
۱۰- www.aydinstone.com/article-24.html
۱۲-www.thinkingmanagers.com/links/intreoreneurship.php
۱۳- www.aydinstone.com/article-31.html
۱۴- http://www.edwdebono.com/index.html
۱۵- http://en.wikipedia.org/wiki/Thinking_outside_the_box
۱۶- http://tip.psychology.org/debono.html
۱۷- http://en.wikipedia.org/wiki/Lateral_thinking
۱۸- syque.com/quality_tools/tools/Tools36.htm
۱۹- De Bono, E. (1968). New think; the use of lateral thinking in the
generation of new ideas. New York: Basic Books.
۲۰- De Bono, E. (1970). Lateral thinking: creativity step by step.
New York: Harper &Row.
فراخوان مسابقه طراحی برای کودک نگهداری از کودکان در خانه های آپارتمانی با متراژ کم،…
پس از چهار تجربه موفق در برگزاری دوره آنلاین طراحی محصول، آکادمی یوزراکس اقدام به…
روز چهارشنبه 8 دی ماه 1400 ساعت 10 صبح، نمایندگان مجمع عمومی موسس انجمن صنفی…
پس از سه تجربه موفق در برگزاری دوره آنلاین طراحی محصول آکادمی یوزراکس اقدام به…
اسباببازی و محصولات کودک معمولاً به تاریخ مصرف کوتاهشان معروفند؛ به این معنا که به…
ضرورت برگزاری: حرکت در مسیر خلاقیت و نوآوری نیازمند شناسایی فرصت های نو در فضای…
مشاهده دیدگاه ها