ارزیابی کاربر و کارکرد محصول با رویکرد طراحی تعاملات

طراحی صنعتی در دنیای امروز و در سطح بین المللی شیوه و گرایش های جدیدی را دنبال می کند. محیط های کار و زندگی جوامع انسانی با گذر از مرحله صنعتی شدن تغییرات اساسی را در خود داشته است که این به واسطه توجه بیشتر بر روی انسان و نیازهای فیزیکی و روحی روانی کاربر می باشد. در واقع با ایجاد این دیدگاه جدید نسبت به زندگی کنونی در مقایسه با دوران صنعتی که توجه و تمرکز صرفاً بر روی خود محصولات بود، از منظر یک طراح سعی بر این است تا محصول به همراه خدمات و سرویس بهترین و ایده آل ترین شرایط را برای کاربر فراهم سازد. از جمله شاخه هایی که با پیشرفت تکنولوژی و رایانه ای شدن محصولات در بازار مورد توجه و مطالعه قرار گرفته طراحی تعاملات است. این شاخه در طراحی با ورود صفحه نمایش های کاربردی متععد در بسیاری از محصولات ظهور کرد و اساساً شروع آن را با طراحی شبکه می دانند (Coiera). به همین دلیل این ذهنیت شکل گرفته که طراحی تعاملات جزو زیر شاخه های تعاملات انسان-رایانه و علوم رایانه قرار می گیرد، در حالی که با قدری تامل بر روی معنی خود واژه تعامل، می توان نتیجه گرفت که این حوزه از طراحی به رفتارهای بین کاربر و محصول یا خدمات بر می گردد. تعاملات از ابتدای به وجود آمدن اجتماعات بشری و کار با ابتدایی ترین مصنوعات همواره وجود داشته است. این شاخه از طراحی از پایه ای ترین مباحث در طراحی می باشد که از مسائل فیزیکی گرفته تا مباحث احساسی و اجتماعی را در خود جای می دهد. واژه هایی از قبیل طراحی شناختی، مفید بودن، طراحی ارگونومیک (مهندسی عوامل انسانی) و تعاملات انسان-رایانه جزئی از طراحی تعاملات هستند. در طراحی تعاملات فن آوری رایانه ای به عنوان مواد و متریال اصلی طراحی در محصولات و سیستم ها می باشد. همانطور که اشاره شد طراحی تعاملات صرفاً رشته ای به طور مستقل از علوم رایانه ای نیست بلکه یک رابط بین تحقیقات پایه ای در علوم رایانه و کاربردهای محصول است (Hallnas and Redstrom, 200, 19-22). محصولات نه تنها فقط از لحاظ کاربرد با محصولات دیگر تفاوت پیدا می کنند بلکه ازنظر نحوه استفاده از آن نیز مورد تمایز قرار می گیرند (Jordan, 2000, 11). کاربرها امروزه می خواهند که محصول به طور مناسب کار کند (Roozenburg and Eekels, 1995, 14) و استفاده از آن ساده و تا اندازه ای در حین لمس کردن احساس خاصی را با خود به همراه داشته باشد (Desmet, 2002, 5). در لحظه ای که محصول، فرد را در مورد مسائلی چون استفاده، امنیت و راحتی راضی می کند وی به مسائلی چون ظاهر،ویژگی های احساسی و سمبل ها تاکید می کند (Crilly et al., 2004). کارخانجاتی که به این مسائل در تولیدات خود توجه می کتتد به طور بسیار مشخصی از رقبای خود پیشی می گیرند. آنها متوجه شده اند برای اینکه بتوانند در بازار تجاری باقی بمانند باید بتوانند به قلب و احساس افراد وارد شوند (Sanders, 2001). تعامل در طراحی در حال حاضر یکی از وجوه جدایی ناپذیر در طراحی محصولات، علی الخصوص محصولاتی که با فن آوری های اطلاعاتی در ارتباط هستند می باشد، و این در حالی که در طراحی صنعتی سنتی بیشتر بر روی کارکرد و ظاهر فیزیکی تمرکز می شده است. طراحی تعاملات یک دید و دریافت متفاوتی را برای مشکلات پیچیده طراحی فراهم ساخته است. محصولات امروزه که ترکیبی از فن آوری های روز هستند شاخه ای جدید از امکانات کارکردهای فیزیکی و اطلاعاتی را فراهم می سازند. استفاده از فن آوری های روز در بسیاری از وسایل و محصولاتی که در اختیار مردم هستند نوع و شیوه جدیدی را در زندگی روزمره مردم ایجاد کرده است (Markussen and Krogh, 2008).

باید توجه داشت که تحقیقات صورت گرفته مبین این مطلب است که معادل فارسی واژه Interaction Design می تواند طراحی تعامل یا طراحی تعاملات پیشنهاد شود. ترجمه های دیگری که از این ترکیب اسمی ارائه شده (از جمله طراحی تعاملی یا طراحی تعاملگرا) در واقع تعامل را به عنوان یک صفت برای طراحی به کار برده است، در حالی که این ترکیب یک ترکیب اسمی است، بدین معنی که از دو اسم تعامل و طراحی تشکیل شده است. بنابراین از آنجایی که این نگرش، به طراحی رفتارها، تعاملات و روابط بین فرد و محصول یا سیستم و خدمات می پردازد و با توجه به مطلب اشاره شده، کاربرد واژه فارسی طراحی تعاملات با مفهوم این رویکرد مناسب تر می باشد. با توجه به اهمیت، نقش و جایگاه موضوع طراحی تعاملات در دنیای امروز طراحی صنعتی و شاخه های بسیار متنوعی که زیر مجموع این حوزه می باشند مقاله حاضر این گرایش جدید را ضمن معرفی دقیق مورد نقد، بررسی و ارزیابی دقیق تر با بکارگیری کاربران ایرانی، رویکرد طراحی تعاملات در یک محصول به عنوان نمونه موردی (دریل دستی) در حوزه تجزیه و تحلیل اطلاعات تدراکی مورد تحقیق و آزمایش قرار گرفت تا نتایج بدست آمده بتواند در طراحی محصولات برای کاربران ایرانی، متناسب با نیاز آن ها مورد استفاده قرار گیرد.

نویسنده: دکتر ناصر کلینی ممقانی، الهام مرشدزاده

نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی،شماره ۴۱، بهار ۱۳۸۹